Yüksek gerilim hat arızaları, yıldırım düşmeleri ve kesici açması gibi nedenler sonucu enerji iletim hatlarında meydana gelen yüksek gerilim dalgalarının hasar etkisini önleyen cihazlara veya kısaca enerji nakil hatlarında meydana gelen aşırı gerilimi toprağa deşarj eden koruma elemanlarına parafudur denir.
Normal durumlarda parafudur toprağa akım geçirmez. Aşırı gerilim geldiğinde parafudur çok hızlı bir şekilde iletime geçerek, gelen aşırı gerilimi toprağa boşaltır. Aşırı gerilim etkisi geçince tekrar normal çalışmaya döner.
Normalçalışmada parafudur açık durumda olan bir devre elemanıdır.
Parafudur Tipleri
B sınıfı (Sınıf 1- Tip 1 ) Eğer binanızda veya binanızın 50 m civarında yıldırıma karşı paratoner uygulaması varsa, Tip 1 parafudur seçimi yapılmalıdır.
Tip 1 parafudurlar alçak gerilim tesisatlarında besleme hattının binaya girdiği en yakın noktada kullanılır.
Alçak gerilim tesisleri için yıldırıma karşı koruyucu parafudur sınıfıdır. Elektrik sayacı öncesinde kullanılmalıdır.
C sınıfı (Sınıf 2- Tip 2) İç kaynaklı geçici aşırı gerilimlere karşı koruma yapabilmek için tesisattaki her bir dağıtım panosuna ilave olarak “Tip 2” parafudurlar yerleştirmelidir.
Alçak Gerilim tesisleri için aşırı gerilim sınırlayıcısı parafudurlardır. Elektrik sayacı sonrasında kullanılmaktadırlar.
D sınıfı (Sınıf 3- Tip 3 ) Alçak Gerilim tesisleri için aşırı Gerilim sınırlayıcı parafudurlardır.
Elektronik cihazların korunması için kullanılırlar. Korumak istediğimiz bilgisayar, fotokopi makineleri, televizyon, telekomünikasyon sistemleri gibi hassas elektronik cihazların Tip 2 parafudurun bulunduğu dağıtım panosuna olan uzaklığı 30m’yi aştığı durumlarda ek olarak Tip 3 uygulaması yapılmalıdır.
B+C sınıfı (Sınıf 1+2 – Tip 1+2 ) Tip1 ve Tip 2 parafudurların bir kombinasyonudur. Ana dağıtım panosu ve tali dağıtım panoları arası mesafenin 10 metreyi aşması durumunda kullanılması tavsiye edilir.
Özet olarak, eğer binada paratoner uygulaması varsa, binanın girişinde Tip 1 ve Tip 2 parafudur, tali dağıtım panolarında Tip 2 parafudur ve hassas yüklerin dağıtım panosuna uzaklığı 30 m’ den fazla ise dağıtımın son noktasında Tip 3 parafudur koruması yapılmalıdır.
Iimp: Tip 1 parafudurlar için maksimum darbe akımı
Imax: Tip 2 parafudurlar için maksimum darbe akımı
In: Tip 1 ve Tip 2 parafudurlar için nominal deşarj akımı
Up: Maksimum koruma gerilimi. Parafudurun nominal deşarj akımını toprağa taşıdığı anda terminalleri arasında gösterdiği gerilim değeridir. Parafudurun koruma gerilimi ne kadar düşükse o kadar daha iyi koruma yaptığı anlamına gelir.
Uc: Sürekli çalışma gerilimi. Parafudura uygulanabilecek sürekli maksimum gerilim değeridir
Parafudurun içinde Varistör Teknolojisi
Bir parafudurun içinde binlerce küçük çinko oksit parçaları vardır. Aşırı gerilim olmadığı taktirde bu parçalar tam bir rezistans sağlarlar (yıldırımın düşmesi haricinde akım geçirmez). Aşırı bir gerilim meydana geldiği anda bu parçalar birleşerek birçok bağlantı meydana getirirler ve böylece akıma yol oluştururlar.
Aşırı gerilim ne kadar güçlü olursa parçacıkların rezistansları o kadar düşük olur. Varistör ismi buradan gelmektedir.
Varistör Çalışma Prensibi
Parafudurlu bir tesisatta varistör aşırı gerilimi Up değerinde limite eder.
Parafudr Seçimi
Kaynak:
