Günümüzde kaynakların hızla tükenmesiyle birçok sorunun yaşanacağı aşikar. Enerjinin bilinçli kullanılmasıyla bu sorunların çözülmesi olası fakat aşırı kullanılan yenilenemez kaynakların kurtarılması çokta gerçekçi görünmüyor. Buda insanları yenilenebilir veya enerjinin verimli kullanılmasına itiyor. Peki gelecekte kullanımı her alanda artacak olan yenilenebilir enerji kaynaklarını ve enerji verimliliği nedir? Sanılmışın aksine vatandaşların da enerjiyi koruyabilmek için üstüne düşen görevler var mı ?
Enerji nedir?
Enerji doğrudan doğruya gözlemlenemeyen fakat kendi konumundan hesaplanabilen fiziksel sistemin geniş, korunmuş bir özelliğidir. Enerji, fizikte temel önemdedir. Pek çok biçime girebilmesinden dolayı enerjinin kapsamlı bir tanımını yapmak imkansızdır ama en yaygın tanım şudur: Enerji, bir sistemin iş yapma kapasitesidir. Fizikte iş, kuvvetin yer değişim yönündeki bileşeninin etkisinin yer değiştirmeyle çarpımı olarak tanımlanır ve enerji, iş ile aynı birimle ölçülür.
Enerji verimliliği nedir?
Enerji verimliliği genel olarak hiç bir dezavantajın bulunmadan(ekonomik dengelerin korunması, ürünlerin kalitelerinin ve pazarlarının değişmemesi) en aza indirilmesine denir. Enerji verimliliği geri kazanım ve tasarruf cümlesiyle eş değerdir. Ülkelerde sanayinin olduğu gibi vatandaşlara da sanayi kadar iş düşmektedir. Bu düşen görevleri yazımızın devamında sizlerle paylaşacağız.
Dünyada ve Türkiye’de enerjinin durumu
1970 li yıllarda yaşanan fosil yakıtlarla ilgili sorunlar ve sonrasında gelen ambargolar devletleri çözüm önerisi bulmaya itmiştir. Bununla birlikte ilerleyen nükleer enerjinin gelişimiyle enerji verimliliğinin sağlanması kaçınılmaz olmuştur.
Halen fosil yakıtların etkisi görüldüğü üzere baskın olarak devam etmektedir. 2010 yılında 12 miyar ton enerjinin %34’ü petrol %30’ü kömür ve %24’ü ise doğalgazdan sağlanmıştır. Yıllar geçtikçe en büyük enerji kullanımı artışı Çin, ABD, Rusya, Japonya ve Hindistan’da olacaktır. Bu artış oranlarını aşağıdaki grafikte görebiliriz.
Bazı yüksek nüfuslu devlet politikalarına rağmen nüfus artışı günden güne artan Çin ve Hindistan’da enerji talebinin artışı 2035 yılına kadar söyle tahmin edilmektedir.
Elektrik üretiminde de fosil yakıtların yeri büyüktür. Dünyada elektrik üretiminde %43 oranında kömür rezervlerinden yararlanılmaktadır. Bu oran bazı ileri gelmiş ülkelerde şöyledir.
- ABD – %45
- Çin – %79
- Japonya – %27
- Rusya – %17
- Hindistan – %69
Şimdide gelin yenilenebilir kaynaklardan olan Rüzgar ve Güneş enerjisini inceleyelim.
Elektrik üretilmesinde hidrolik enerji dışındaki yenilenebilir kaynakların payı 2009 yılında %3,2 iken bu oranın 2035 yılında 10,2 ye yükseleceği düşünülmektedir.2010 yılında rüzgar türbinlerinin toplam gücü 198 GW a ulaşırken bundaki ileri gelen ülke 44,7 GW ile Çin’dir ve onu ABD 40,2 GW ile takip etmektedir. Çin ve ABD’yi Almanya(27,2GW), İspanya(20,7 GW) izlemektedir.
Güneş enerjisi de son yıllarda kararlı bir şekilde kullanımı artan bir diğer yenilenebilir enerji kaynağıdır. Bu kaynağın üretilmesinde öncü ülkeler Almanya(17,3 GW),İspanya(3,8 GW),Japonya(3,6 GW) ve İtalya (3,5 GW) izlemektedir.
Dünyadaki güneş enerjisi kurulumu gelişimi (1996-2010)
TÜRKİYEDE ENERJİ DURUMU
Türkiye’de 1970’li yıllarda birincil enerji isteğinin payı %50 olan petrolün günümüzdeki oranı %26,7’lik bir paya sahiptir. Bunun dışında 1990-2010 yılları arasında doğalgaza olan talep 11 kat artmıştır. Elektrik üretiminde de ülkemizde büyük ölçüde doğalgaz,LNG ve kömür kullanılır. %30,6 sı doğalgaz ve LNG üretiminde de ülkemizde büyük ölçüde doğalgaz,LNG ve kömür kullanılır. %30,6 sı doğalgaz ve LNG, %23,2 sini ise kömüre dayalı santraller oluşturur.
Enerji Verimliliğinin Ölçütleri ve bize düşen görevler
Enerjiyi verimli kullanmak giderek daha çok önem kazanıyor.Enerji israfını ekonomik kayıplara neden olduğu bilinmesine rağmen tek neden ekonomik kaygılar değildir. Aynı enerjiyi verimli işerde kullanmak,alışverişlerimizi özellikle de elektronik aletleri satın alırken sarf ettiği enerji bölümüne çok dikkat etmeliyiz. Günümüzde elektronik aletlerin enerji seviyeleri tüketim fazlalığını göre A dan G ye doğru sıralanır. Örneğin A sınıfı bir araç ile C sınıfı bir araç arasında %45 enerji tüketim farkı vardır.
Enerji verimlilik indeksi I Enerji verimlilik sınıfı
I < 55 A
55 ≤ I < 75 B
75 ≤ I < 90 C
90 ≤ I < 100 D
100 ≤ I < 110 E
110 ≤ I < 125 F
125 ≤ I G
Enerji Verimlilik İndeksi ( I ) aşağıdaki şekilde hesaplanır. Yüzde (%) ile ifade edilir.
I=E/E(st)
I: Enerji verimlilik indeksi
E: “Cihazın yıllık enerji tüketimi” belirtilen standartlara uygun olarak kWh /yıl cinsinden (24 saatteki
tüketim x 365) belirtilecektir.
E(st): “Cihazın standart yıllık enerji tüketimi” (kWh / yıl olarak ifade edilir.)
E(st) = M x DH + N
Vatandaşlara Düşen Görevler: Ülkeler sağladığı enerjilerde verimlilik arıyorsa sadece sanayi ve fabrikasyona değil günlük yaşama da el atmalıdır. Bunun için öncelikle eğitimin küçük yaştan itibaren verilmesi,velilerin çocukların gelişimine tasarrufu ve verimli olmayı katması,belki de ilkokuldan itibaren enerjiyi verimli kullanmaya yöntemleri gibi derslerin ilave edilmesi katkıda bulunacaktır.Bunun dışında belli başlı yapabileceğimiz şeyler var. Yapabileceğiz basit ama etkili yöntemleri gelin bir de yakından inceleyelim.
- Pencere kenarlarını ve yarıklarını izole ediniz.
- Buzdolabınızı fırın radyatör gibi ısı üreten gereçlerden uzağa yerleştirin
- Kurutmalı çamaşır makineleri daha fazla enerji tüketir. Çamaşırlarınızı kurutmak için makine kullanmak yerine asmayı tercih edin
- Tabaklarınızın bulaşık makinesine konulmadan önce peçete yardımı ile sıyrılmasının daha az elektrik,su ve deterjan kullanımına neden olacağını unutmayınız
- Giyeceklerinizin düzgün bir şekilde asılması ütü ile daha az vakit geçirmenize, dolayısı ile daha az enerji tüketmenize neden olacaktır
- Ütünüzün termostatını kumaş cinsine göre en düşük seviyeye ayarlayın
- Donmuş bir yiyeceği fırında çözmek yerine, daha uzun sürede oda sıcaklığında çözülmesini beklemek hem sağlık hem de enerji tasarrufu açısından önemlidir.
- Saçlarınızı saç kurutma makinesi kullanmadan önce havlu ile iyice kurulamanız hem saçınızın nem dengesi açısından hem de enerji tüketimini azaltmak açısından önemlidir.
- Duş sürenizi 10 dakikadan 5 dakikaya düşürerek CO2 salınımını yılda 135 kg azaltırsınız
- Evinizde kullandığınız televizyon, DVD oynatıcı, müzik seti gibi cihazların bekleme ( stand by ) konumunda da elektrik tükettiklerini unutmayın
- Elektrikli süpürgelerinizin torba ya da haznelerini sık sık temizlemeniz hem temizliğin kısa sürmesini hem de süpürgenizin emiş gücünü artırır
- Isıttığınız mekanları % 50 – 55 nemlendirin, nemli hava daha iyi ısıl konfor sağlar
- Aydınlatma için floresan lamba kullanın. Floresan lambalar akkor lambalara göre 10 -15 kat daha uzun ömürlüdürler ve 40 wattlık bir florasan lamba 100 wattlık bir akkor lambadan daha fazla ışık üretir
- Duvarlarınızı, mühendisin bilgisine başvurarak mantolama yaptırın.
Günümüzde genellikle kapitalist devletlerin bazı politikalarından dolayı fosil yakıtların hızla ve bilinçsizce tüketilmesiyle enerji verimliliği, bununla birlikte yenilenebilir enerji kaynaklarından sorumlu olacakları enerji sistemleri mühendisliği ortaya çıkmıştır. Bu sistemler adından da anlaşılacağı gibi sistem mühendisliği departmanına girer. Zaten günümüzde de yavaş yavaş insanların hayatlarını kolaylaştıran aletlerin yapabildiği fonksiyon sayıları git gide artmaktadır. Büyük fabrikalarda enerji verimliliğinin ve enerjinin depolanamayacağından seri olarak kullanılmasıyla çoğul işlevsel makineler geliştirilmiştir. Bununla birlikte bizlere düşen görev sayısı da artmaktadır. Bizlerde enerjinin her geçen gün değer kazandığını,enerji için savaşların,ölümlerin yaşandığını, belki de tasarruf yaparak hayat kurtarabileceğimizi, üstümüze düşen küçük görevleri eksiksiz yerine getirerek eğitimin bu bilinci yerin gelmesinde büyük rol oynayacağını bilerek çalışmalarımıza devam etmeliyiz.
Kaynakça:
- www.immergas.com.tr
- www.emo.org.tr
- www.alternaturk.org/A++enerji-tasarrufu.php
- www.eeb.hacette.edu.tr/atbtasarruf.pdf
-
http://www.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/728306c33e38495_ek.pdf?tipi