500 kw üretim santrallerinde bulunan elektrik bileşenleri

[baybeg]

kaynağı ne olursa olsun(RES,HES,TERMİK VS) bir üretim santralinde,alternatörden başlayıp iletim hatlarına bağlanıncaya kadar bir elektrik,ne tür kontrollerden geçer?.kontrol panosu nasıl teşkil edilir.?alternatöre tam yük nasıl verilir?

 

[Meraklı elektrikçi]

kaynağı ne olursa olsun(RES,HES,TERMİK VS) bir üretim santralinde,alternatörden başlayıp iletim hatlarına bağlanıncaya kadar bir elektrik,ne tür kontrollerden geçer?.kontrol panosu nasıl teşkil edilir.?alternatöre tam yük nasıl verilir?

Merhaba BAYBEG, sorunuza termik santral örneğinden giderek cevap vermeye çalışayım : genaratörün bağlı olduğu türbin kanatlarına uygulanan 550 c. derece kuru buhar 150 kg /cm2 basınçla 3000dv/dk.da 15000 volt ve 150 mw üretiriz siz bunu istediğiniz (500 kw) güce göre kıyaslayın.Senkronlama şartları oluşunca sistemle paralele gireriz.İlk etapta 30 kg/cm2 basınçla boşta dönen türbin paralele girince üzerine yük almaya başlayınca 10 mw kadar bir enerji üretir.Kazan-türbin ve elektrik tablocu arkadaşlar koordineli bir şekilde türbin buharının debisini artırarak türbin yüklenir, bunun karşılığı isteme verilen mw tır.Kontrol kumanda masasında ikaz akımı,ikaz gerilimi kumanda butonları ,genaratör çıkış akım ve gerilim göstergeleri, ana trafo çıkış gerilimi ve akımı göstergesi ,senkronlama cihazı vb. techizatı vardır elektrik tablocu 150 mw lık grubu 10 - 15 mw tan sonra (iç ihtiyacı besleyecek gücü ürettikten sonra ) otomatik konuma atar.Sistemin ihtiyacı ve genaratörün özelliklerine göre grup üzerine yük almaya devam eder.Kazanda ihtiyaca göre kömür yanar,ihtiyaca göre buhar üretilir yine ihtiyaca göre türbine buhar debisi artırılır,ikaz akımı artarak genaratörden elde edilen yük yükseltilir yada tam aksi düşürülür.Bütün bu işlemler otomatik olarak zincirleme birbirini takip eder.HES lerde de türbin kanatlarına verilen su debisi + - yönde hareketle mw yükü değiştirilir tam yüke de çıkabilirsin yada düşebilirsin,mantık aynı yani ....pratik olarak kısaca izah etmeye çalıştım eksiklerim olabilir,faydalı olduysam nemutlu....

 

[ŞEF]

Sayın Meraklı elektrikçi.
Verdiğiniz bilgiler gerçekten çok takdir edilecek bilgiler. Çok teşekkür ediyorum.
Ben bir konuyu merak ediyorum. Bilmem sizin için saçma gelebilirmi ?
150 mw. bir alternatör tam yükte üretim yaparken rotorda ne kadar bir yük harcaması yapılıyor ? Yani üretilen gücün ne kadarı rotora veriliyor. Belli bir orantısı varsa bu orantı her güçteki alternatörler için aynımıdır ?

 

[Meraklı elektrikçi]

Sayın Meraklı elektrikçi.
Verdiğiniz bilgiler gerçekten çok takdir edilecek bilgiler. Çok teşekkür ediyorum.
Ben bir konuyu merak ediyorum. Bilmem sizin için saçma gelebilirmi ?
150 mw. bir alternatör tam yükte üretim yaparken rotorda ne kadar bir yük harcaması yapılıyor ? Yani üretilen gücün ne kadarı rotora veriliyor. Belli bir orantısı varsa bu orantı her güçteki alternatörler için aynımıdır ?

Sayın ŞEF abimiz beğeniniz için teşekkürler,sorunuz gayet mantıklı bildiğim kadarı ile cevap vereyim, Özgül ısı sarfiyatı olarak 1 kw/h : 2100 kcal/kg. : 1.5 kg kömür değerlerini alırız.Yani 1500 kilo kalorilik 1.5 kilogram linyit kömürünü yakınca yaklaşık 2100 kcal/kg ısı elde ederiz.Bu ısı kazanda elde edilen ısıdır.2100 kcal / kg. ın ise bütün kayıplar düşüldükten sonra 860kcal/kg türbinden çıkan enerjinin % 35 yaklaşık elektrik enerjisine dönüşür.Bütün üretim safhası ile termik santrallarda verim dünyanın her yerinde %38 i geçmez.Pratik olarak 3 ton buhar 1 mw elektrik enerjisine eşdeğerdir,bu en kaba şekliyle böyle hesaplanır konunun uzmanı teknisyen ve mühendis arkadaşlar verim hesabını daha iyi açıklayabilirler.Biz 450 ton buhar ile 150 mw üretim yapıyoruz.Zaman zaman kömür kalorisinin düştüğü durumlarda yakılan kömür miktarı dahada yükseliyor,150 mw enerjiyi üretebilmek için haliyle daha fazla kömür yakıp istenen kaloriyi yakalamak gerekiyorOrantı olarak termik santrallar için 1/3 oranı geçerli olabilir diğer çeşit santrallar için birşey diyemem.Size daha fazla bilgi verecek T.M.M.O.B. nin termik santrallar da verim sempozyumu bildirisini yazıyorum. Hayırlı işler...[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

Tablo-1​

Termik Elektrik Santralı Gücü(MW)​

2x8202x9312x9071x10251x4141x7501x100 Gaz Türbini1000 Kombine Doğal Gaz Santralı​

Ana Yakıt Cinsi​

Linyit KömürüLinyit KömürüLinyit KömürüLinyit KömürüTaş KömürüTaş KömürüDoğal GazDoğal Gaz​

Net Verim​

​

​

​

​

(%)40.642.341.7>434746.33247Tablodan da görüleceği gibi yakıt ve ünite gücü değiştikçe verimdedeğişmektedir.Termik santrallardaki verim düşüklüğü büyük çapta sistemden dolayıolmaktadır. Enerji çevrimi sırasında meydana gelen kayıpların önünegeçmek şu durumda mümkün değildir. Sistemden dolayı gelen kayıplarailave olarak termik elektrik Santrallarının hatalı işletilmelerinden dolayımeydana gelen kayıplar vardır. Bu kayıplar santral nominal veriminin % 5'iniasla geçmemelidir. Eğer kayıplar bu değeri aşıyorsa, gerekli tedbirler acilolarak alınmalıdır.Tablo-2 yılda 5 milyar kwh elektrik enerjisi üreten kömüre dayalı bir termikelektrik santralın çeşitli verimlilikte çalışması durumunda (boşa) havayaverdiği ısı enerjisinin kwh olarak karşılığı görülmektedir.Tablo-2​

TermikElektrikSantralıÇalışmasıABCDSantralNetVerimi%38363433ÜrettiğiNet EnerjiMilyar kwh5555Havaya(boşa)verilen enerjimilyar kwh​

8.158.69.710.15​

İşletmeVerimliliğininDüşüklüğüNedeniyle BoşaVerilen Enerji​

-450 milyon kwh1550 milyon kwh20Q0 milyon kwhTablodan görüleceği gibi, bir termik elektrik santralının % 33 gibi düşük birverimde çalışması demek, % 38 gibi yüksek verimde çalışmasına göre ekolarak 2 milyar kwh'lik bir enerji daha boşa harcanmış olacaktır.Yılda toplam 50 milyar kwh elektrik enerjisi termik santrallardan üretilen birbölgede santrallarm yıllık net verimleri ortalama % 33 olduğunda, böyle birbölgede termik elektrik Santrallarının boşa verdiği ısı enerjisinin karşılığı101.5 milyar kwh'tir. Bu bölgede % 3'lük bir verimlilik artışı sağlandığında,​

144​

[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

toplam yakıt ve diğer masraflar artmadığı halde 4.5 milyar kwh net enerjifazladan bedelsiz olarak elde edilecektir. Bu durum aynı zamanda çevreninde daha az kirlenmesine yardım edecektir.Görüleceği gibi termik elektrik Santrallarının verimli çalıştırılmasınınekonomiye, çevreye ve kıt olan enerji kaynaklarının israf edilmemelerinebüyük yararı olacaktır.Santralların kapasite kullanım oranları termik elektrik Santrallarının genelperformansları içerisinde düşünülmelidir. Termik santrallarınperformanslarının yüksek olması, elektrik üretiminin güvenirliğini,kapasitesini her an kullanmaya hazır olmasını sağlarken santralların genelverimlerini de artırır.2- Elektrik SantrallarıElektrik güç santralları kullanılan ilk enerji tipine göre sınıflandırılır.1-Termik 2-Hidrolik 3-Nükleer1- Termik elektrik güç santrallarında, kimyasal yakıtlardaki ısı enerjisikullanılır.Kömür, Doğalgaz ve Fuel-Oıl yakıt olarak kullanılır2- Hidrolik güç santrallarında sudaki potansiyel enerji kullanılır.200-300 metre yüksekliklere kadar su düşülerinden ve büyük sudebilerinden yararlanılır3- Atom veya nükleer santrallarda nükleer fizyondan elde edilen ısı enerjisikullanılır.Yakıt olarak uranium madeni kullanılır.Termik elektrik güç Santrallarının hidrolik güç santrallarına göre avantajlarıvardır;a) Kuruluş masrafları azdır,b) Daha kısa zamanda üretim sağlanır.c) Üretim iklime bağlı değildir.Buna karşılık hidrolik güç santrallarında ucuz elektrik üretilmesi, barajlardantarım sulaması yapılması, baraj göllerinde balıkçılık geliştirilmesi gibi başkaavantajlar mevcuttur.​

3- TERMİK ELEKTRİK GÜÇ SANTRALLARI​

Termik elektrik güç santralında yakıttaki kimyasal enerji önce kazanda ısıenerjisine çevrilerek buhara verilir. Daha sonra bu buhardaki ısı enerjisitürbinde mekanik enerjiye ve arkasından generatörde elektrik enerjisineçevrilir.Modern orta ve büyük güçteki termik elektrik güç santrallarında buharkazaanlarma ek olarak buharlı turbo-generatör gurupları kullanılır. Buhar​

145​

[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

türbinleri 100 MW tan 300, 500 ve 1000 MW güce kadar olabilmektedir. Çokyüksek basınç ve sıcaklık değerlerindeki buhar şartlarına göre yapılan buhartürbinlerinde verim % 40 ile % 46'ya kadar yükselmektedir. Buharlı turbogeneratörlerinişletmeleri çok güvenli ve nominal güçlerini binlerce saattedevamlı ve yüksek otomasyon seviyesinde verirler.Termik elektrik güç santralları iki tiple dizayn edilir:1) Kondenseli santrallarda sadece elektrik enerjisi üretilir ve türbinkondenseye bağlıdır.2) Isıtma ve güç santrallarında elektrik gücü elde edildiği gibi ayrıca 15 bar'akadar proses buharı veya ısıtma amacıyla sıcak su da elde edilir. Bu tipsistemde verim % 60~70'lere hatta karşı basınçlı türbin kullanıldığındaverim % 85'lere kadar çıkmaktadır.Termik elektrik güç santrallarında ilk enerji dünüşümü buhar kazanlarındaolur. Burada yakıttaki kimyasal enerji yakılarak elde edilen ısı su buharınaverilir. Suyun buharlaştırılarak, buharın elde edildiği kazanlara buhar kazanıveya buhar üretici ismi de verilir.Dünyada, ısı enerjisinin ve elektrik enerjisinin büyük kısmı buharkazanlarında elde edilen buharla sağlanır. Termik elektrik santrallarında anaişletme şekli su buhar çevrimiyle yapılır ve buhar kazanı ile turbo-generatörgurubunu içerirler. Kazan ünitelerinin de, turbo generator gurupları gibibinlerce saat kesintisiz olarak işletmede olmaları gerekir. Büyük güçlütermik elektrik santralları çok büyük miktarlarda yakıt tüketirler ve bu durumbuhar kazanları dahil tüm ünitelerin mümkün olabilecek en yüksek verimdeçalıştırılmalarını önemli kılmaktadır.Şema-1'de basit olarak bir termik elektrik güç santralının akış diyagramıgösterilmektedir. Buhar kazanında yakılan yakıttan elde edilen ısı ile safsuyun buharlaştırılmasından elde edilen buhar kazandan (K) çıkarak, buharkızdırıcılarından (BK) geçer ve buhar türbinine (BT) akarak tübini 50 Hz'deçevirirken türbine bağlı generatörden (G) 50 Hz frekansta elektrik gücü eldeedilir. Taşıdığı ısı enerjisi buhar türbininde mekanik enerjiye çevrilenbuharın basıncı ve sıcaklığı düşerken türbinden çıkarak kondenseye (Kon)akar. Ve burada, bu iş görmüş buhar kondense soğutma suyu tarafındanvakum altında yoğuşturularak su haline getirilir. Kondensede bu buhardanalınan ısı soğutma suyu ile dışarı taşınarak soğutma kulelerinde havayaverilir. Kondensede yoğuşan su, kondense pompası (KP) tarafındanalınarak, kazan besleme suyu tankına (KBST) basılır. Bu tanka, sistemkaçaklarını gidermek için katma suyu (KS) olarak saf su ilave edilir. Dahasonra kazan besleme pompası (BP) yardımıyla bu tanktan alınan ısıtılmışsu yüksek basınçta buhar kazanına basılır. Böyle bir termik elektriksantralının çevrimine, ilave olarak, çeşitli sayıda besleme suyu ısıtıcıları,buhar hatları, yardımcı buhar hatları ve su tasfiye sistemleri vs. gibi çeşitlitesisleri vardır.​

146.​

[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

4- ELEKTRİK ENERJİSİ KAYNAKLARI​

Dünyamızda enerjinin birinci ve temel kaynağı güneştir. Güneş enerjisindenkontrol edilebilir enerji elde edebilmek ancak şimdilik küçük miktarlardaolabilmektedir. Büyük miktarda enerji elde edebilmek için çok fazla solarsistem alanlarına ve bulutsuz hava şartlarına ihtiyaç vardır.Rüzgar enerjisi de diğer bir enerji kaynağıdır. Rüzgar enerjisi yüzlerce yıldırdeğirmenlerde kullanılmaktadır. Zamanımızda rüzgar generatörlerigeliştirilerek elektrik enerjisi elde edilmektedir. Fakat bu da küçükmiktarlarda olmaktadır.Suların potansiyel enerjisinden elde edilen hidrolik enerjisinden ancak,elektrik taşıma hatlarının geliştirilmesi ile büyük çapta yararlanma imkanıdoğmuştur.İkinci dünya savaşından sonra nükleer enerjinin, reaktörlerde kontrolluolarak elde edilebilmesinden sonra, nükleer santrallar geliştirilerek elektriküretimi yapılmaktadır.Zamanımızda elektrik enerjisinin üretiminde kullanılan ana yakıt kömür,petrol ve doğalgazdır.​

5- TERMİK SANTRALLARDA KULLANILAN BAZI ÖNEMLİ FİZİKBİRİMLERİ​

Çok çeşitli birimler kullanılmaktadır. Ancak burada yaygın olarak kullanılanbazı birimler verilecektir. Isı enerjisi birimi olarak en çok Calorie veya Joulekullanılmaktadır. 1 gr suyun sıcaklığını 1 C° yükseltmek için gereken ısımiktarına 1 Calorie denir. 1000 katına ise 1 kilocalorie (kcal) denir. Örnekolarak yetişkin bir insanın bir günlük enerji ihtiyacının 2000 ile 3000 kcalolduğu düşünülebilir.Joule ve Robert Mayer'in çalışmaları ve deneyleri ile birim ısı enerjisininmekanik enerji karşılığı da tespit edilmiştir.1 cal = 4.18 x 10​

​

​

​

7 erg = 4.186J (Joule)1 watt = 107 erg/Sc = 1 Joule/S •1 Joule = 1 J = 1 N.M = 1 kg.m2/S2 = 0.738 ft.lb.1 H.P = 746 W1 kW = 1000 W = 1.360 PS = 1.341 HP = 0.2388 kcal/s​

1 MW = 1000 000 W = 10​

​

​

​

6 W = 1000 kW​

1 kilowatt-saat = (1000) x (3600) W.S = 3.6 X 10​

​

​

​

6 Joule = 3412 BTU1 kw.h = 8.6 x 10 cal = 860 kcal = 3600 kJ1 kwh = 1000 w.h.1 milyon kw.h = 106 kwh1 milyar kw.h = 109kwh1 Billion kw.h = 1012 kw.h​

147​

[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

1 electron -volt = 1 eV = 1.60 x 10​

​

​

​

ia Joule = 3.827 x 10'2U cat1 kilo electron-volt = 1 keV = 103 eV1 Mega (million) electron-volt = 1 MeV = 106 eV = 4.450 x 10'20 kW.h.1 Giga electron-volt = 1 GeV = 109 eV1 kW.h = 2.247 x101 9 MeV1 calorie = 2.613 x101 3 MeVYakıt ısı değeri: QQ = kcal/Kg veya Q = kJoule/Kg = Katı veya sıvı yakıt ısı değeri (1 Kg yakıtyakıldığında elde edilen ısımiktarı)Q= kcal/stm3 veya Q=kjoule/st.m3=Gaz yakıt ısı değeri​

Santral Isı Tüketimi​

​

​

​

​

:Santral bürüt ısı tüketimi =Qburtit -(kcal/kwh bürüt) veya (kjoule / kWh bürüt)Qbürüt = Kazana yakıt ile verilen toplam ısı miktarı (kcal) / Santralde eldeşdilen bürüt enerjimiktarı (kwh)Santral net ısı tüketimi = Qnet (kcal/kwhnet) veya (kJoule/kwhnet)Qnet = Kazana yakıt ile verilen toplam ısı miktarı (kcal) veya (kjoule) /Santralde elde edilereksisteme verilen net enerjimiktarı (kwh)​

Q​

​

​

​

n e t < Qburiit​

Termik santral net verimi r|​

​

​

​

net​

% r|​

​

​

​

net=(860/Qnet) x 100 (ısı birimi olarak kcal kullanılmış ise)% r|net=(3600/Qnet) x 100 (ısı birimi olarak kJoule kullanılmış ise)1 atmosfer = 1 atm=1.013x106dyne/cm2=76cmHg=1.013x10* PASCAL1 atm=1.01325bar=760tor1 bar=106dyne/cm2=0.1 Mpa (MegaPascal)1 tor=1 mmHg​

6- TERMİK ELEKTRİK SANTRALLARINDA KULLANILAN YAKITLAR​

Daha önce de belirtildiği gibi termik elektrik güç santrallarında yakıt olarakdaha çok kömür, doğalgaz ve petrol kullanılmaktadır. Bunlar katı, gaz vesıvı yakıtlar olarak da sınıflandırılabilir. Dünyada mevcut doğal yakıtlarınbaşında yer alırlar. Elektrik enerjisinin üretiminde yakıt olarak en önemli yerikatı yakıtlar dediğimiz taş kömürleri ve linyit kömürleri almaktadır. Dünyadaelektrik enerjisi üretmek amacıyla termik santrallarda yakıt olarak kullanılankömürlerin orjinal ısı değerleri 800 kcal/kg'dan 5000-7000 kcal/kgseviyelerine kadar çıkmaktadır. Bu kömürlerin içerdikleri kül oranı ise ağırlıkolarak % 6-7'den % 30~40'lara kadar çıkmaktadır. Taş kömürleri dediğimizkömürlerin ısı değerleri 5000~7000 kcal/kg arasında değişirken içerdiklerikül oranı ağırlık olarak % 6-12 arasında almaktadır. Linyit kömürlerin ısı​

148​

[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

değerleri 1000 ile 4000 kcal/kg arasında değişirken içerdikleri kül yüzdeleriise 20 ile 40 arasında değişmektedir.Türkiye'de termik elektrik santrallarında kullanılan kömürlerin ısı değerleri1000 kcal/kg ile 3500 kcal/kg değerleri arasında, içerdikleri kül miktarlarıağırlıklı olarak % 15 ile 35 arasında değişen linyit kömürleridir.​

7- TERMİK SANTRALLARDA VERİM​

Termik santrallarda genel olarak verim (r|) belli bir zaman dilimi içerisinde,santralda net olarak üretilen enerjinin, gene bu zaman dilimi içerisindesantrala verilen enerjiye ( aynı enerji birimlerinde ) oranı ile elde edilir.Kayıplar (kjoule)YakıylarlaVerilen Enerji(kjoule)​

A​

TermikElektrikSantral​

​

​

​

I​

Jretilen Net e ne​

Verim:​

Üretilen Enerji (kWh )​

n = *100​

Verilen Enerji (k Wh )​

Elektrik santrallarında verim ölçümleri, Santralların kabulleri sırasında kabultestleri olarak, ve işletilmesi sırasında işletme verimliliği ölçme testleriolarak yapılır.Kabul testlerinde elde edilen bir-iki saatlik verim değerleri ünitelerin enyüksek değerlerini gösterir. Santral işletmeciliğinde bu değerlere mümkünolduğunca yakın çalışmak zorunluluğu vardır. İyi bir işletmecilikle bumümkündür.Santral işletme verim ölçümleri, haftalık periyotlar içerinde ani ölçümlerşeklinnde ve aylık, altı aylık, yıllık periyotlar için ise aylık, altı aylık ve yıllıkzaman süreleri dikkate alınarak yapılmalıdır.Ani verimlilik ölçümleri sırasında öncelikle kazandaki yanma incelenir.Çünkü iyi bir yanma yüksek verimliliğin yani enerji taasarrufunun ve çevretemizliğinin temel şartıdır.Yanma kontrolu sırasında, yanma odasındaki alev gözetlenir, alev sıcaklığıölçülür, baca gazı incelenir, gazdaki 0​

​

​

​

2 , CO ve duman miktarı ile gaz çıkışsıcaklığı tespit edilir.Kül ve Cüruftaki yanmamış karbon miktarı tespit edilir. Kazan, türbin veyardımcı tesislerdeki su, buhar hatları kontrol edilir, varsa kaçaklar tespitedilir. Isıya maruz kalan bölgelerin izalasyon'ları kontrol edilir. Hasar varsatespit edilir. İncelemeler ve ölçümler işletme şartlatrında yapılmalıdır.Ölçümler raporlara geçirilererek verimde değişme olup olmadığı kontrol​

149​

[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

edilmeli ve gerekli tedbirler vakit geçirilmeden alınmalıdır, çünkü her verimdüşüşünün boşa giden bir enerji karşılığı vardır. Böyle ani verimlilikölçümleri hafta da en az bir defa, konuyu bilen mühendisler tarafındanmutlaka yapılmalıdır.Aylık, altı aylıkve yıllık zaman süreleri için yapılan verimlilik hesapları, buzaman dilimi içerisinde santrala ve ünitelere ayrı ayrı verilen toplam ısı (kWh ) ile ünitelerden ve santraldan üretilen net elektrik enerjisinin( kWholarak ) birbirlerine oranı ile yapılmalı ve durum değerlendirilmelidir.Özellikle yıllık santral verimi hesaplanırken, kömür stok sahalarındaki kömürmiktarı ve bu kömürün ortalama kalorisi kesin olarak standartlara uygunşekilde tespit edilmelidir. Ancak bu durumda santralın gerçek yıllık netverimi veya net ısı tüketimi hesaplanabilir.Kömüre dayalı termik santrallarda verim çağımızdaki teknoloji gereğinceoldukça düşük kalmaktadır. Modern bir termik santralda verim ancak testamacıyla ve kısa süreler için (bir veya iki saatlik) % 40 değerinin üzerineçıkabilmektedir. Şema-2 Saatte 100 MW net enerji üreten bir termiksantraldaki kayıpların ne oranlarda nerelerde harcandığını göstermektedir.ŞEMA-2​

'>ııvı i (?)​

150​

[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

Şemada görüleceği gibi orta bir termik santralda maksimum verim ancak %38.4 civarında olabilmektedir. Bu değerin üç - beş değer daha üzerineçıkabilmek çok büyük ve modern ünitelerde mümkündür. Günümüzdekiteknik bilgi ve teknoloji koşulları mevcut kayıpları büyük çapta giderecekseviyede değildir.Bununla birlikte % 38 değerine yaklaşmak böyle bir termik santraldeişletmeciliğinin temel hedefi olmalıdır. Çünkü yıllık işletme süreleri dikkatealındığında termik santralların verimi % 30'lara kadar düşmektedir.​

8- TERMİK SANTRALLARDA VERİM DÜŞÜKLÜĞÜNÜN NEDENLERİ​

Modern bir termik santralda santral kayıplarının nedenleri şu şekildesıralanabilir.8/1- Teknolojiden kaynaklanan kayıplar: Şema-2'de görüldüğü gibi teknolojikkayıplar % 61 civarında olmaktadır. Bu kayıplar içerisinde en büyük yeri %56 ile kondensenin soğutulması için soğutma suyu ile dışarı verilen ısıoluşturmaktadır. 100 MW elektrik gücü üreten bir santralda kondensesoğutma suyu ile bir saatte dışarı verilen ısı 132.5 MWH elektrik enerjisikarşılığıdır. Gene böyle bir santralda kazandan çıkan bacagazı ve külleri iledışarı atılan enerji karşılığı saatte 23.5 MWH elektrik enerjisidir. Bir saattekazan,türbin, generator ve transformatör kayıpları toplam olarak, 100 MWelektrik gücü üreten bir santralda 160 MWH elektrik enerjisi karşılığıolmaktadır. Daha başka bir deyiş ile üretilen her 1 kWH karşılığında 1.6 kwhelektrik enerjisi karşılığı ısı çeşitli yollarla çevrimde harcanarak boşaverilmektedir.8/2- İşletmecilikten kaynaklanan kayıplar: Modern termik santralişletmeciliğinde işletmeden dolayı meydana gelen kayıplar % 2yigeçmemektedir. Bu değeri aşan santral işletmeciliği kötü bir işletmeninörneğini oluştururlar. Çünkü bu kayıpları azaltmak işletme yönetimininelindedir. Örnek olarak yılda 5 milyar kwh enerji üreten bir termik santraldaişletme kayıpkarını % 2 oranında azaltmak ile bedelsiz olarak geri kazanılanelektrik enerjisi 450 milyon kwh olacaktır. Bunun işletmeye mali katkısı netolarak (yaklaşık 3000 TL/kwh) elektrik satış fiatı düşünülürse) 1.35 trilyonTL'yi aşmaktadır, (tablo-2)​

İşletme kayıplarını etkileyen faktörler aşağıdaki gibi belirtilebilir;​

a- Yönetimb- Eğitimc- Kontrol ve testlerd- Malzemee- Bakım ve Revizyonlarf- İç Tüketimg- Yakıth- Çevre​

151​

[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

a- Yönetim Etkileri:​

​

​

​

​

Muhakkak ki her çeşit işletmede olduğu gibi termiksantral işletmeciliğinde de yönetimin santral verimini etkilemekte büyük rolüvardır. Konuyu bilen, tarafsız, çalışkan, zeki yöneticilerin santralişletmeciliğine olumlu etkileri tartışılmaz.b- Eğitimin Etkileri: Termik santralı verimli ve güvenilir şekilde işletebilmekiçin personel eğitiminin çok önemli bir yeri vardır. İyi eğitilen bilgilipersonelin çalıştığı işletmelerde verim ve güvenirlik artmaktadır. Özellikleteknik eğitim işçi, teknisyen ve mühendis seviyelerinde sürekli geliştirilerektekrarlanmalıdır.c- Kontrol ve Testler: Santrallarda çevrim sürekli kontrol altındabulundurulmalıdır. Tüm ölçü ve kontrol sistemleri ile ölçü aletlerinin doğruçalışması, doğru değer göstermeleri, otomasyon sistemlerinin sağlıklıçalışması santral verimi için hayati önem taşıdığı gibi santralın emniyetinide güvenli kılar. Çevrimdeki buhar ve su kayıpları en kısa süredegiderilmeli, kazan ve buhar türbini nominal yüklerde çalıştırılarak sıcaklık,basınç, debi seviye ve diğer ölçümler ile yüzde oranları mümkün olduğukadar ünitenin verim testlerinin yapıldığı işletme şartlarına çok yakıntutulmalıdır. Aşağıda gösterilen grafiklerde çevrimdeki çeşitli değerlerinsistem verimine etkileri görülmektedir.​

d- Malzemenin Etkileri:​

​

​

​

​

termik santrallarda yüksek basınç, yüksek sıcaklık,yüksek aşınma ortamları, yüksek korozyon şartları ile yüksek gerilim veakımların bulunması nedeniyle kullanılan malzeme ve teçhizatların buçalışma ortam ve şartlarına uygun olmaları gerekir. Bu koşullara uygunmalzeme ve teçhizatlar seçilmediği durumlarda termik santralların verimliliğive kullanma faktörü önemli derecede düşer.​

e- Bakım ve Revizyonların Etkileri:​

​

​

​

​

termik elektrik santralların verimliçalıştırılmalarında bakım ve revizyonların önemli yeri vardır. Bakımlarkesinlikle tamir etmenin dışında düşünülmelidir. Bakım işlemi tamir işleminedönüştüğünde makinaların verimli ve güvenli çalışmaları mümkün olmaz.Ancak bakım, koruyucu işlevini gördüğü durumlarda güvenli bir işletmesağlanır. Koruyucu bakımın düzenli ve programlı yürütüldüğü santrallardaverimli bir işletme sağlandığı gibi, ani arızaların meydana gelmesi olasılığıazalacak ve dolayısıyla tamir bakım masrafları ile arıza nedeniyleüretilemeyen enerji de azalacaktır.Aynı şekilde planlı-programlı yıllık revizyonlarında dikkatlice yürütülmesidurumunda termik santraldaki ünitelerin verimli çalışmaları sağlanmış olur.​

f- İç tüketimin Etkileri:​

​

​

​

​

Termik santrallarda iç tüketim santralda üretilenbürüt elektrik enerjisinin % 8'inden başlayarak, baca gazı arıtma tesislerininbulunduğu santrallarda % 16'lara kadar çıkabilmektedir. Santraldaki içtüketimin azaltılması için gerekli çalışmalar yapıldığında tabloda görüleceğigibi santral net üretiminde artış olacaktır.​

152​

[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

g- Santral Verimine Yakıtın Etkileri:​

​

​

​

​

Kömürle çalışan termik elektriksantralında ana hammadde girdisi kömürdür. Kazanda yakılacak kömürünkimyasal ve fiziksel özellikleri kazanın dizayn edildiği değerlere uygunolması gereklidir. Ancak bu durumda kazandan yüksek performans ve verimalınabilir. Bu durumda santral verim ve performansını doğrudan etkiler.Türkiye'de termik santrallarda yakılan kömürler genelde içerdikleri kül oranıve su miktarları nedeniyle yakıldıkları kazanların dizayn değerlerinin dışınaçıkarlar.Kömürlerdeki kül oranının artması, kömür hazırlama ve taşıma tesislerindedar boğazlar meydana getirir. Bu dar boğazlar genellikle taşıma bantlarındahasarların olması, hatta yırtılmalar, kırma, eleme ve kazan kömür öğütmetesislerinde büyük çapta malzeme aşınmaları ve sistem tıkanmaları şeklingörülerek üretimin aksamasına neden olurlar. Ayrıca kömür taşıma,hazırlama ve öğütme tesislerinde, kömür hazırlama birim enerji miktarı (kwh/ton kömür) tüketimi artarak iç ihtiyacın artmasına sebebiyet verir.Buhar kazanının dizayn edildiği kömürde bulunması gereken yüzde küloranından fazla kül miktarı içeren kömürler kazan içerisinde de üretimietkileyen büyük sorunlara neden olurlar. Bu durumda kazan içerisinde fazlakül oluşacağından kazan basınçlı boru sistemlerinde aşınmalar artacak,özellikle kızdırıcı ve ekonomizerlerde boru patlamaları meydana gelecektir.Ayrıca aşırı kül ve cürufların kazandan atılmaları aksayacak ve ünitede yükdüşümüne veya ünitenin devre dışı kalmasına sebebiyet verecektir. Budurum da zorunlu devre dışı kalma oranını ve devre dışı sayısını daarttıracaktır.Kömürün içerdiği su miktarının dizayn kömüründeki değerden yüksekolması durumunda gene sistemde tıkanıklıklara, sıvanmalara, dolayısıylaaşırı malzeme aşınmalarına ve kazan yanma odasında sıcaklık düşmesinesebebiyet vererek santral yükünü ve verimini kötü yönde etkileyecektir.Türkiyede termik elektrik santrallarında yakılan kömürler genellikle buharkazanlarının dizayn edildiği, kömürlere uymamaktadır. Bu nedenle termiksantrallarda 1995 yılında yalnız kömür yetersizliği ( Miktar ve kalite olarak )nedeni ile üretilmeyen enerji 9 milyar kWh kadar büyük bir değereulaşmıştır.Kazanlarda yakılacak kömürün içerdiği kül ve su yüzdelerinin kazan dizayndeğerinden az olması halinde de kazanlarda sorunlar oluşmaktadır. Budurumda kazana verilen kömürün ısı değeri yükselecek ve bu yüksek ısıdeğerli kömür kazanda yakılınca kazan performansını kötü şekildeetkileyecektir.Düşük ısı değerine sahip kömürler için dizayn edilen kazanda daha yüksekısı değerine sahip kömürler yakıldığında kazan içerisinde yüksek sıcaklıklarmeydana gelecek ve bu durum kazanda büyük curuflanmalara nedenolacaktır. Bu durum kazan yükünü ve verimini olumsuz şekilde önemliderecede etkiler Hatta böyle curuflanmalar nedeni ile ünitelerin devre dışıedildiği çok görülmüştür. Aynı şekilde kazan yanma odasındaki yüksek153​

[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

sıcaklık nedeniyle kazan buhar sıcaklık kontrolünün yapılması zorlanacakve neticede santralda yük düşümüne gidilecek ve hatta ünitenin devre dışıedilmesi bile zorunlu hale gelecektir.Sanıldığın tam aksine, kazan dizayn değerinden daha yüksek ısı değerlerinesahip olan kömürlerde santralın verimliliğini ve performansınıdüşürmektedir.​

h- Çevre etkisi:​

​

​

​

​

Termik santrallardan modern yaşam için gerekli olanelektrik enerjisi elde edilirken, bir yandan da doğaya zarar verildiğibilinmektedir. Artık zamanımızda dünyamızın neresinde olursa olsundoğanın kirlenmesine göz yumulmamalıdır. Çünkü dünyamız bir anlamdaküçülmüş, dünyanın bir yerindeki kirlilik yanlız o bölgeyi değil zamanla obölgeden çok uzak bir bölgeyi de etkilediği görülmektedir. Bu nedenledünyanın neresinde olursa olsun doğanın kirletilmesine çağdaş insanlarkarşı çıkmaktadırlar ve karşı çıkılmalıdırda.Tüm sanai tesisleri gibi termik santral tesisleri de kurulurken ve işletilirkençevreye verecekleri zararları en aza indirecek tedbirler düşünülmeli,uygulanmalı ve işletme dönemlerinde sürekli denetlenmeleri gerekmektedir.Çevreye olan zararları en aza indiren tesislerin ön görülmediği yenisantralların kurulmalarına izin verilmemeli, bu tesislerin bulunmadığı veişletilmekte olan santrallara da bir geçiş dönemi içerisinde bu çevrekoruyucu tesislerin mutlaka eklenmeleri ve sürekli işletmede tutuluptutulmadıkları ve atıkların fiziki ve kimyasal değerleri devamlı kontrolaltında tutulmalıdır.Bir termik santralda çevreyi olumsuz şekilde etkileyen atıklar şöylesıralanabilir:1- Toz kirlenmesia- Baca gazından dışa atılan küllerb- Kömür taşıma, hazırlama ve stoklama ile kül taşıma vestoklama sırasındaki tozuma kirlenmesi2- Baca gazında bulunan kimyasal maddeler:a- Sülfür dioxideb- Nitrogen oxidec- Corbon monoxided- Hydrocarbon'lare- Oxidant'lar (Nox vs. gibi)3- Santralda çevrimde kullanılan saf suyun elde edilmesi için sutasfiye tesislerinde meydana gelen atıklar.Termik elektrik güç santralları işletilirken bu bahsettiğimiz çevreyi kirletenmaddelerin çevreye etkileri çevre koruma standartlarının altınadüşürülmediği takdirde santralların çalıştırılmasına merkezi ve yerelyönetimler tarafından müsaade edilmez. Santral yüksek parasal cezalara​

154​

[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

maruz kalabilir ve hatta santralın devre dışı bırakılması bile söz konusuolabilir. Bu durumun örnekleride mevcuttur.​

9- TERMİK ELEKTRİK SANTRALLARINDA PERFORMANS​

Endüstrinin ve yaşamın en temel enerji kaynağı elektrik enerjisidir. Fakatelektrik enerjisini büyük çapta stoklamak mümkün değildir. Ancak üretimyerlerindeki ham maddesi stoklanabilir. Bu da kömür stoklamak, subiriktirmek şeklinde olur. Elektrik santralları elektrik enerjisinin talabine göreotomatik olarak elektrik üretirler. Bu bakımdan elektrik Santrallarının yüksekperformansta çalışması, elektrik enerjisinin her an kullanılmaya hazırolmasını ve güvenirli olmasını sağlar.Termik Santrallarının performansları ayrı ayrı hesaplanan beş faktörle tespitedilir. Bu faktörler üniteler için ayrı ayrı hesaplandıkları gibi, yalnız santraliçinde hesaplanır.Bu faktörler şunlardır;1)​

​

​

​

Kapasite kullanma faktörü= Toplam bürüt üretim (Mwh) / Maksimumsürekli kapasite (MW) xperiyot süresi (saat)2) Üretime hazır olma faktörü=Hazır olduğu saatler (toplam) / Periyotsüresi (saat)(genelde 1 yıl)3) Üretime hazır olma eşdeğer faktörü=Hazır olduğu saatler-(zorunludevre dışı kalmasaatleri+programlı devre dışı kalma saatleri) / Periyotsüresi (saat) (genelde 1 yıl)4) (Zorunlu devre dışı kalam oranı) = Zorunlu devre dışı kalma saatleri /serviste olduğu saatler+(zorunludevre dışı kalma saatleri)5) Devre dışı olma sayısı=Devre dışı sayısı / Periyot (1 ay, 6 ay, t yıl gibi)Kapasite kullanım faktörünün düşük olması, elektrik santralına yapılanyatırımın, ( 1- kapasite kullanım faktörü ) kadar boşa yapılması anlamınagelir. Bu da santralda yatırımdan gelen üretim maliyetini (TL / kWh ) arttırır.Aynı zamanda ihtiyaç duyulacak elektrik enerjisini sağlamak amacıyla yeniyatırımların yapılmasını gerektirecektir. Termik santrallar ise büyük paragerektiren pahalı tesislerdir. Bu tesislerin planlanarak işletmeye alınması 4-5yıl gibi bir süre gerektirmektedir.Termik elektrik Santrallarının mutlaka yüksek kapasite faktörlarindeçalıştırılması için gerekli tüm tedbirler alınmalıdır, kalkınmış sanayiiülkelerinde santralların kapasite kullanım faktörlari yüzde 75 ' in üzerindegerçekleşmektedir. Düşük kapasite kullanım faktörleri ile çalıştırılansantrallarda kapasite kullanım faktörünü arttırmak sureti ile elde edilecekenerji için yapılacak birim masraf ( TL / kWh ), yeni üniteler yapmak155​

[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

sureti ile temin edilecek enerji ün yapılacak birim masraftan ( TL / kWh )çok daha az olmaktadır.Bu bakımdan düşük kapasite kullanım faktörü ile çalışan termik elektriksantrallarınındaha yüksek kapasite ve üretime hazır olma faktörleri ileçalıştırılması için gerekli tedbirlerin en kısa sürede alınması daha çabuküretim artışı sağlayacak ve daha ekonomik olacaktır.Termik elektrik santrallarında devre dışı olma sayısıda önemli bir göstergeolarak görülmektedir.Normal olarak bir ünite yılda 3-4 defadan fazlasayılarda kontrolsüz olarak devre dışı olmamalıdır.Bir yılda bu sayılardandaha fazla devre dışı olan bir santralın enerji verme güvenilirliği zayıfdemektir. Bu da müşteriler için risk oluşturur. Müşterileringüvenini azaltır.Ayrıca termik ünitelerinin çok sık devre dışı olması, santral verimini veüretim maliyetlerimde kötü yönde etkilediği gibi, santralda daha başkabeklenmedikarızaların oluşmasına ortam hazırlayan çeşitli tiplerdeki geçicirejimlerin doğmasına neden olur. Daha önemlisi santralın ömrü dahiünitelerin devre dışı olma ve devreye alınma sayısının fazlalığı oranındakısalmaktadır. Çünkü yükek basınç, yüksek sıcaklık ve yüksek debiler,yüksek elektrik gerilim ve akımların, üretildiği, ve taşındığı tüm malzemeler,geçici rejimler sırasında büyük çapta ısısal kuvvetlere-gerilimlere maruzkalırlar.Tablo 3 te 150 MW gücündeki bir ünitenin, tam yükte çalışıken bir yıldaçeşitli sayılarda devre dışı olması ve her seferinde yaklaşık 15 dakika devredışı kalmasından sonra, enerji üretimine geçmesi halinde, bu onbeşdakikalık zaman içerisinde santral genel kayıplarına ilave olarak boşaharcanan net enerjinin kWh cinsinden karşılığı görülmektedir.​

Tablo 3​

Unite netgücü150 MWUnite genel kayıpları(​

​

​

​

TI = % 61 )235 MWÜnitenin her seferinde 15 dakikalıksüre boyunca devre dışı kalmasıhalinde boşa harcanan ilave net enerjiYılda 5 defadevre dışı olmadurumunda150000x1/4x5=187500 kWhYılda 50 defadevre dışı kalmadurumunda150000x1/4x50= 1875000 kWhTablodan da görüleceği gibi tam yükte çalışan 150 MW lik bir ünitenin yılda50 defa 15 dakikalık süreler içinde devre dışı kalmasından dolayı, santralgenel kayıplarına ek olarak, 1875000 kwh'lik enerji daha boşa harcanmışolacaktır.Genel olarak termik elektrik güç Santrallarının ve ünitelerininperfonmansının düşük olmasının nedenleri şunlardır:.1- Düzenli periyodik bakımlarının aksaması2- Genel ve kısmi revizyonların, bakım ve revizyon talimatlarına göre uygunolarak tam yapılmaması3- Sistemin test ve ayarlarının en ileri seviyede yapılmaması​

156​

[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

4- Kömürün, buhar kazanlarının dizaynnı'na esas olan kömür değerlerineuymaması5- Kömürün miktar olarak yetersiz kalması6- Kazanlar için gerekli olan fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip suyuntemin edilememesi7- Kazan ve turbo-generatör yardımcı tesislerinin tam olarak çalışırvaziyette olması8- Personelin eğitiminin, termik santrallar gibi komplike sistemleri içerentesislerin işletilmesine yetecek seviyede olması​

10- Termik elektrik santrallarında verimliliği yükseltmek ve santralperformansını arttırmak için aşağıdaki tedbirler alınmalıdır.​

1- Modern termik elektrik güç santrallarında yüksek seviyede teknolojikullanılmaktadır. En kaliteli, çeşitli özelliklerde malzemeler, bigisayarlı ölçükontrol sistemleri ve yüksek basınç ve yüksek sıcaklık değerlerininbulunduğu üniteler ve yüksek gerilim elektrik tesisleri v.s.gibi karmaşıksistemlerin kullanıldığı termik elektrik santrallarında çalışan tüm teknikpersonelin en iyi şekilde eğitilmeleri gereklidir. Bu personelin öncelikle fizik,kimya ve matematik gibi temel bilimlerde, bilgi dereceleri yeterli seviyeleregetirilmelidir. Çünkü termik elektrik santrallarında fizik, kimya ve matematikyoğun olarak kullanılmaktadır. Ancak bu temel bilgileri yeterince alanelemanlara santral birimlerine ait genel ve özel bilgiler yeterince öğretilebilir.Daha sonra santral işletme ve bakımlarıyla ilgili teorik ve iş başı eğitimleriile personelin bilgi seviyeleri sürekli arttırılmalıdır.2- Santral ünitelerinin bakım ve revizyonları ile test ve ayarları en yüksekseviyede ve asla aksatılmadan periyodik olarak, işletme ve bakımtalimatlarına uygun yapılmalıdır.3- santral ünitelerinde perfonmansı ve verimliliği düşüren arızalartespitedildiğinde, gerekli incelemeler yapılarak arıza nedenleri kesin olarak tespitedildilmeli, arızanın ve problemin tekrarlanmaması için her türlü çalışmayapılmalıdır.4- Santralde verimlilik ani test ve kontolları yapılmalı verimlilik kaybınasebep olan her türlü enerji kaçağı veya kaybının önüne geçilmelidir.5- Kömür alınırken, kalori ve tonajının çok iyi bir şekilde normlara uygunolarak tespit edilmesi gerekir.Kömür taşıma ve hazırlama tesislerinde vekömür park sahasındaki her türlü kömür ziyanı ve kalori kaybının önünegeçilmelidir, özellikle park sahalarındaki kömürde meydana gelebilecekkömür yanmasına ve kalori kaybına azami derecede dikkat edilmelidir.Aynı şekilde sıvı yakıt alımında da teslim alınan sıvı yakıtın tonajı doğruolarak tespit edilmeli ve sıvı yakıt stoklama ve yakma tesislerinde her hangibir kaçak bulunmamalıdır.6- Santral iç tüketiminde ciddi şekilde tasarruf sağlanmalıdır.7-termik santral üniteleri nominal devamlı yükte ve nominal fiziksel vekimyasal değer şartlarında işletilmelidir.8- Buhar kazanlarında kullanılan su , mutlaka yetince saf olmalıdır.Sistemde kullanılan su ve buhardan örnekler alınıp gerekli analizleriyapılarak su ve buharın saflığı kalitesinden heran emin olunmalıdır.​

157​

[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

9- Kazan içerisinde cüruf teşekkülüne müsade edilmemelidir. Kazandakitüm kurum üfleyiciler ( Temizleyiciler) Çalışır durumda olmalı vesistem kazanın durumuna göre aksatılmadan işletilmelidir.Kazan borularının iç yüzeylerinde su kalitesinin bozukluğu nedeni ilemeydana gelebilecek depozit kaplamaları ile boruların dış yüzeylerinde külergimesinden oluşan cüruflardan meydana gelen cüruf kaplamalarındanoluşan tabakalar,​

​

​

​

kazanda ısı alış verişine aşşağıdaki formüldendegörüleceği gibi büyük engel teşkil ederler.ATq = k AT = Sıcaklık FarkıL L = Depozit TabakasıKalınlığık = Depozit Tabakası IsıGeçirgenliğiq = Isı TransferiKazan borularının iç ve dış yüzeylerinde meydana gelen depozittabakalarının ısı geçirgenliği ( k ) kazanlarda kullanılan boru çeliğinin ısıgeçirgenliğinden 30 - 40 defa daha azdır.Bu nedenle kazan borularının iç yüzeyleri gibi ( su tarafı ) boruların dışyüzeyleri ( ateş tarafı ) de her türlü tabakadan temiz olmalıdır ki iyi bir ısıalış verişi sağlansın ve verimlilik artsın. Aksi takdirde kazan da yakıtyakılarak elde edilen ısı baca gazı ile dışarıya gidecektir.10- Santral ünite ve birimlerinin tüm koruma testlerinin periyodik aralarlaprogramlı olarak yapılması ve sonuçlarının % 100 başarılı olarak görülmesigerekir.11- santral ve ünitelerinin sık sık devre dışı olmalarının önüne geçilmelidir.12- Su ve buhar sistemlerindeki sıcaklık sınırları ve sıcaklık değişim hızlarılimitleri aşmamalıdır.12- Termik santralların çevreye zarar vermemeleri için her türlü tedbiralınmalıdır.13- Santral ve üniteleri ie ilgili tüm değerler raporlar halinde saklanmalıdır.​

11-SONUÇ​

Enerji, tüm canlıların, yaşamlarını sürdürebilmeleri için önemli bir yaşamakaynağıdır. İnsanların beslenebilmek için ihtiyaç duydukları ve gıda yoluylaaldıkları enerjiden çok daha fazla enerjiye ihtiyaçları vardır. Ve insanların buenerji ihtiyaçları sürekli artmaktadır. Çağımızda insanların en kolay ve rahatolarak kullanabildikleri ve kumanda edebildikleri enerji çeşitdi elektrikenerjisidir. Bu bakımdan doğada mevcut tüm enerji çeşitlerinin öncelikleelektrik enerjisine çevrilerek insanların hizmetine, elektrik enerjisi şeklindesunulması gerekmektedir. Yakıtlardaki kimyasal enerjiyi elektrik enerjisineçevirmek için termik elektrik santralları geliştirilmiştir.Ancak dünyamızda sınırlı miktarda enerji kaynakları vardır. Bu nedenleelektrik enerjisi üretilirken, taşınırken ve tüketilirken her kademedeverimliliğe ve tasarrufa önem verilmelidir. Verimli ve yeterince üretimyapılmalı, çok tüketim değil, verimlilik sağlanarak az tüketilmelidir​

158​

[FONT=ArialBlack,Italic][FONT=ArialBlack,Italic]

TMMOB 1. ENERJI SEMPOZYUMU-12-14 KASIM 1996 ANKARA​

[/FONT][/FONT]

Termik elektrik santrallarında verimliliği ve kapasite kullanım oranınıarttırabilmek için aşağıdaki tedbirler alınmalıdır;a) Buharkazanlarinda dizayn kömüründeki özelliklere sahip kömürleryakılmalıdır.b) Termik santral nominal devamlı yükte ve nominal fiziki ve kimyasalşartlarda işletilmelidir.c) Buhar kazanlarında tam yanma sağlanmalı ve su-buhar çevriminde enküçük ısı kaybına neden olabilecek tüm kaçaklar giderilmelidir.d) Santral iç tüketiminde tasarruf sağlanmalıdır.e) Çok iyi ve etkin bir teknik büro oluşturulmalıdır.f) Santral ünitelerinin bakım ve revizyonları ile test ve ayarları en yüksekseviyede, asla aksatılmadan periyodik olarak işletme ve bakım talimatlarınauygun yapılmalıdır.f) Santralların yönetimine teknik ve ekonomik bilgi seviyeleri yüksekyöneticiler getirilmeli ve tüm teknik personel periyodik olarak devamlı termiksantral işletmeciliği ve bakım konularında yeterli seviyede eğitilmelidir.​

KAYNAKLAR​

1- I.T.SHVETS ve V.I.TOLUBINSKY, "Heat Engineering" MIRPUBLISHERS.19802- Steam an Gas Turbines. MIR PUBLISHERS. 19883- Fossil Power Systems-Combustion Engineering.inc-19814- F.W. Payne-Efficient Boiler Operations. "The Fairmont Press.inc"-19915- A.T.STARR, "Generation, transmission and utilization of electrial Power"PitmanPublishing,19736- Simens-"Power Journal" May-19967- Sevki Şekerci, "Buhar Kazanları ve Buhar Türbinlerinde Randıman Taini",TEK EğitimMüdürlüğü8- David Halliday-Robert Resmek-Jearl Walker, "Fundamentals of Physics"John Wiley andsons, inc-1993​

159

 

[cncarastirma]

Selamun ALeyküm
Sayın Şef in sorusuyla Sayın Meraklı Elektrikçi önemli bilgilerden bahsetmişsiniz. Teşekkürler ederiz.
Verimlilik bildiğimiz gibi alınan enerji/ verilen enerji izahının uygulanması olarak; ısı üretimi için çıkış enerjisini hammaddenizdeki enerjije bölerek veya bazı detaylı termodinamik termal verimlilik hesaplanmakta.
Carnot makinesi veya verimliliği diye tabir edilen ulaşılabilir maksimum verimlilik olarak kabul edilen mantık vardır. Bu kabulde herşey en üst seviyede kabul edilir.(Mesela ısı transferini gecikmesiz maksimum düşünmek gibi ) Hesabı değişik kabullerden değil giriş çıkış sıcaklık alakalı formüllerle yapılır.
Siemens in İstanbul da bir fabrikasını duymuştum; dünyanın en verimlisi diye. Termal santral miydi hatırlamıyorum ama muhtemelen bu tip bir santral. Verimliliği %49.5 diye aklımda. Sanki Carnot verimliliği de 50 idi. Yüksek kontrolle ancak bu seviyeye ulaşılmış gibi anlatılıyordu.
Hayırlı günler dilerim.

 

[Meraklı elektrikçi]

Selamun ALeyküm
Sayın Şef in sorusuyla Sayın Meraklı Elektrikçi önemli bilgilerden bahsetmişsiniz. Teşekkürler ederiz.
Verimlilik bildiğimiz gibi alınan enerji/ verilen enerji izahının uygulanması olarak; ısı üretimi için çıkış enerjisini hammaddenizdeki enerjije bölerek veya bazı detaylı termodinamik termal verimlilik hesaplanmakta.
Carnot makinesi veya verimliliği diye tabir edilen ulaşılabilir maksimum verimlilik olarak kabul edilen mantık vardır. Bu kabulde herşey en üst seviyede kabul edilir.(Mesela ısı transferini gecikmesiz maksimum düşünmek gibi ) Hesabı değişik kabullerden değil giriş çıkış sıcaklık alakalı formüllerle yapılır.
Siemens in İstanbul da bir fabrikasını duymuştum; dünyanın en verimlisi diye. Termal santral miydi hatırlamıyorum ama muhtemelen bu tip bir santral. Verimliliği I.5 diye aklımda. Sanki Carnot verimliliği de 50 idi. Yüksek kontrolle ancak bu seviyeye ulaşılmış gibi anlatılıyordu.
Hayırlı günler dilerim.

Ve aleykümselam sayın CNCARAŞTIRMA mesajımı yeniden düzenlerken sizin mesajınızı göremedim şimdi okudum,inşallah mesajım yeni haliyle daha verimli olacaktır...hayırlı günler dilerim...

 

[cncarastirma]

Evet mesajlar denk gelmiş ben de yeni gördüm. Sayın baybeg arkadaşımız her ne kadar elektrik teşkilatını sormuş olsa da; kabaca termik santralden bahsedildi; konu açılmışken belki bir kısım hesapları da yazılablir.

Sayın baybeg herhade, elektrik direklerini, kablolarını, gerilim ayarlama rölelerini ve daha başka gereklilikleri soruyor.
Hayırlı günler.

 

[Meraklı elektrikçi]

kaynağı ne olursa olsun(RES,HES,TERMİK VS) bir üretim santralinde,alternatörden başlayıp iletim hatlarına bağlanıncaya kadar bir elektrik,ne tür kontrollerden geçer?.kontrol panosu nasıl teşkil edilir.?alternatöre tam yük nasıl verilir?

Sayın BAYBEG sorularınızdan bir tanesi kalmıştı ,alternatörden başlayıp iletim hatlarına kadar bir elektrik ne tür kontrollerden geçer? diye , kısaca cevaplandırmaya çalışayım : Genaratörden çıkan elektrik enerjisi bara bağlantısı ile 15000 volt ve 7000 amper olarak Ana trafoya girer.Trafoya girmeden önce barada santral kendi iç ihtiyacı için 15000v/6000 v. luk iç ihtiyaç trafosunu besler.Yine aynı baradan ikaz sistemi için 15000v/ 600 volt İkaz trafosunu besler.Bara ile Ana trafoya 15000v ve 7000 amper 180 mva olarak giren elektrik enerjisi Ana trafo dan 380.000volt ve 270 amper 180 mva (150mw) olarak şalt sahasındaki grup ayırıcılarına gider grup ayırıcılarından sonra grup kesicisine ve bağlı olacağı bara nın bara ayırıcısına gider.Bara üzerinden bunu havuz sistemi gibi düşünelim enerji nakil hatlarına akış olur.Bu akışı arızalara karşı koruyacak şekilde ikaz sisteminden başlayıp genaratör korumaları,akım, gerilim ölçme trafoları,parafudur bağlantıları ile şalt sahasına baraya bağlandıktan sonra Enerji Nakil Hatları (ENH) üzerindede Primer Koruma (Ana Koruma) ve Sekonder Koruma (Artçı Koruma) devreleri ile Mesafe Koruma Röleleri Toprak, Diferansiyel,Aşırı Akım vs. Koruma ile kontrollü bir şekilde hizmete sunulur.Genel olarak böyledir eksiklerim olabilir arkadaşlarım tamamlarsa sevinirim.Hoşca kalın...

 

[baybeg]

sayın Meraklı elektrikci abim ve cncarastirma arkadaşım verdiğiniz değerli bilgiler için teşekkürler.santrallarin işleyişi ile ilgili genel malumat için çok faydalı bilgiler.ben,bilhassa santralde bulunan OG hücrelerin yapısını merak ediyorum.bu konuda çok farklı bilgiler veriliyor.konumuz 500 kw santraller olduğu için kapsamlı bileşenlere ihtiyaç yok sanırım.mesela bir şalt sahasına ihtiyaç yoktur.hangi OG hücreler olmazsa olmazdır?

 

[cncarastirma]

Rica ederiz
Elekrikçi uzman arkadaşlar yardımcı olur inşAllah(c.c.)
Tabi devreleri resimleri de eklenebilir
Başarılar dileriz.