Yay (makina elemanı)

[muratcyber]

Yay (İngilizce; spring, Almanca; feder), bir kuvvetin etkisi altında kaldığı zaman elastik şekil değiştirebilme özelliğine sahip mühendislik malzemelerinden imal edilen, bu şekil değiştirme esnasında enerji (şekil değiştirme enerjisi) depolayabilen, kendisine etki eden kuvvetin etkisi kalktığı zaman eski şeklini kısmen veya tamamen alabilen ve bu sırada depolamış olduğu enerjinin bir kısmını geri verebilen, makine elemanıdır.

Konu başlıkları [göster]
1 Çeşitleri
1.1 Şekline göre
1.2 Zorlanma şekillerine göre
1.3 Kuvvetin uygulama şekline göre
1.4 Malzeme esasına göre
2 Kullanım alanları



Çeşitleri [değiştir]Yaylar çeşitli özelliklerine göre sınıflandırılabilirler.


Şekline göre [değiştir]Yaylar dış şekillerine göre ve kullanılan malzemenin kesitine göre sınıflandırılabilirler. Dış şekillerine göre;

Bilezik yaylar
Disk yaylar
Helisel yaylar
Helisel silindirik yaylar
Helisel konik yaylar
Kangal yaylar
Silindirik yaylar
Blok yaylar
Çubuk yaylar
Kovan yaylar
Spiral yaylar
Yaprak yaylar
Malzeme kesitine göre;

Dairesel kesitli yaylar
Dikdörtgen kesitli yaylar

Zorlanma şekillerine göre [değiştir]Yaylar zorlanma şekillerine göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılırlar;

Burulmaya zorlanan yaylar
Helisel yaylar (kangal yaylar hariç)
Silindirik yaylar (blok yaylar hariç)
Çekme ve basmaya zorlanan yaylar
Bilezik yaylar
Blok yaylar
Eğilmeye zorlanan yaylar
Disk yaylar
Kangal yaylar
Spiral yaylar
Yaprak yaylar

Kuvvetin uygulama şekline göre [değiştir]Üzerlerine etki eden kuvvetin uygulama şekline göre ikiye ayrılırlar.

Çeki yayları
Bası yayları
kurma yayları
Form yayları

Malzeme esasına göre [değiştir]Metalik yaylar
Demir esaslı yaylar
Bakır esaslı yaylar
Nikel esaslı, özel alaşımlı yaylar
Metalik olmayan yaylar
Kauçuk, mantar, çeşitli sıvılar ve hava


Kullanım alanları [değiştir]Yaylar yük altında, elestik şekil değiştirme özellikleri dolayısıyla enerji depolaya bildiklerinden makine konstrüksiyonlarında çeşitli maksatlarla kullanılırlar.

Saat mekanizmalarında, tek etkili hidrolik ve pnömatik silindirlerde, v.s. enerji depolama elemanı olarak,
İçten yanmalı motorların valfleriyle kam mili arasındaki irtibatı sağlamak, kavramalar ve frenlerde kuvvet ve hareket kontrol elemanı olarak,
Raylı taşıtların tamponları, kara taşıtlarının aks-şasi bağlantıları ve elastik kavramalar gibi darbeli ve titreşimli yerlerde darbe ve titreşim sönümleme elemanı olarak,
Vibratörler, sarsaklar ve elekler gibi titreşimin istendiği yerlerde titreşim elemanı olarak,
Dinamometre ve yaylı terazi gibi ölçü aletlerinde kuvvet ölçme elemanı olarak kullanılırlar.