İletim sistemine bağlı kurulu gücü 30 MW ve üstünde olan lisanslı tüm üretim tesisleri ve dağıtım sistemine bağlı lisanslı tüm üretim tesislerinin aşırı ikazlı olarak 0.85 ve düşük ikazlı olarak 0.95 güç faktörleri arasında otomatik gerilim regülatörü vasıtasıyla ve/veya iletim veya dağıtım Milli Yük Tevzi Merkezi’nin talimatları doğrultusunda reaktif güç kontrolüne katılmaları zorunludur.
Şekil-10) Generatör reaktif performans çizelgesi.[7]
→ Sistem İşletmecisi’nin gerekli gördüğü durumlarda iletim sistemine bağlı ve kurulu gücü 30 MW’tan az olan lisanslı üretim tesisleri de reaktif güç kontrolüne katılacaktır. Ancak, rüzgâr enerjisine dayalı üretim tesislerinin Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliğinde belirtilen sınırlar dâhilindeki güç faktörü değerleri için her noktada çalışabilir olmaları zorunludur. (EPYHY: 42 – 1)
→ Eğer üretim tesisi iletim hattına bağlı ise TEİAŞ ile, dağıtım seviyesinden bağlı ise dağıtıcı firma ile üretici arasında yan hizmet anlaşması yapılır. (EPYHY: 42 – 2)
→ Yeni bir üretim tesisinin ticari işletmeye geçebilmesi için, geçici kabul işlemlerinin tamamlanmasından önce TEİAŞ veya bağlı olduğu dağıtım firması ile arasında reaktif güç kontrolüne ilişkin yan hizmet anlaşması imzalanması gereklidir. (EPYHY: 44 – 2)
→ Reaktif güç kontrolü ile ilgili yan hizmet anlaşması en az aşağıdaki bilgi ve belgeleri içerir;
-
Anlaşmanın kapsadığı süre,
-
Reaktif güç kontrolü hizmetinin sunulacağının anlaşma süresince garanti edildiğini gösterir taahhütname,
-
Anlaşma kapsamındaki her bir üretim tesisi için reaktif güç testi sonuçlarını içerir belgeler,
-
Anlaşmanın kapsadığı üretim tesisleri ve bu üretim tesislerinin teknik özellikleri,
-
Senkron kompanzasyon hizmeti sağlayacak her bir üretim tesisi için senkron kompanzasyon hizmeti sunulmasına ilişkin yatırım, işletme, bakım maliyetleri ile üretici tarafından aylık olarak TEİAŞ’a ödenen Tüketim (Alış) Sistem Kullanım ve İşletim Bedeli maliyetlerini yansıtan aylık senkron kompanzasyon hizmet bedeli (EPYHY: 44 – 3)
→ TEİAŞ, sistemin bölgeler bazında ihtiyaç duyacağı reaktif güç ihtiyacını belirler. Üretim tesislerinin jeneratör veya senkron kompansatör olarak çalışarak sistemin reaktif güç ihtiyacını karşılamak için MYTM üretim tesislerine talimatlar verir. Talimatların sonlandırılması için bildirimler yine ilgili üretim tesislerine yapılır. (EPYHY: 43 – 1)
→ Senkron kompansatör olarak çalışan üniteler, sıfır güç faktörü ile çalışabilmeli, termik üniteler, aşırı ikaz ile çalıştırıldığında nominal güçlerinin %75’ ine kadar reaktif güç verebilmeli, düşük ikaz ile çalıştırıldığında ise %30’ una kadar reaktif güç tüketebilmeli, hidroelektrik üniteler, aşırı ikaz ile çalıştırıldığında nominal gücünün %75’ ine kadar reaktif güç verebilmeli, düşük ikaz ile çalıştırıldığında ise %60’ ına kadar reaktif güç tüketebilmelidir. Üretim tesisinin senkron kompansatör özelliğine sahip olması gerekliliği bağlantı anlaşması imzalanmadan önce TEİAŞ tarafından belirlenir. (EPŞY: 20 – 3)
→ Reaktif güç kontrolü ve senkron kompansatör hizmet bedeli EPYHY’nin 46, 47 ve 48. maddelerine göre belirlenir.
→Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti, Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği uyarınca üç şekilde tedarik edilir:
-
Aşırı ve düşük ikazlı olarak EPŞY’de belirlenen güç faktörleri arasında,
-
Aşırı ve düşük ikazlı olarak belirlenen güç faktörleri arasında nominal çıkış vermesini sağlayan kapasitenin dışında ilave kapasite,
-
Senkron Kompansatör olarak.[3]
İlgili Makale Teiaş Yan Hizmetler
TEİAŞ YAN HİZMETLER PDF İndirmek İçin Tıklayın
KAYNAKLAR & LİNKLER
[1] TEİAŞ Primer Frekans Kontrolü Anlaşma Metni
[2] TEİAŞ, Primer Frekans Kontrol Hizmetinin Uygulanmasına İlişkin El Kitabı-Ocak 2009.(Deloitte tarafından hazırlanmıştır.)
[3] Mehmet ALKAN- Yük Tevzi Dairesi Başkanlığı, Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürü, TEİAŞ – Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği Uygulamaları-2012- Ankara
[4] B.Murat BOZAN-TEİAŞ Yük Tevzi Dairesi Başkanlığı Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü – EÜD Sunumu.
[5] Yük.Elekrik-Elektronik Müh. Oğuz YILMAZ, TÜBİTAK – YÜK-FREKANS KONTROLÜ ve TÜRKİYE ELEKTRİK SİSTEMİ UYGULAMALARI, GENEL DEĞERLENDİRMELER ICCI 2012.
[6] Berkan ACAR – ELEKTRİK PİYASASINDA YAN HİZMETLERE GENEL BİR BAKIŞ VE YAN HİZMET SERTİFİKALARI İÇİN AKREDİTE FİRMA İHTİYACI- Enerji Piyasası Bülteni Haziran 2011, Sayı:15
[7] Ahmet Kürşad ÇANAKÇI – SGS Türkiye – ELEKTRİK PİYASASI YAN HİZMET MUAYENELERİ – icci_2012_bildiriler_kitabi_36174
http://www.teias.gov.tr/YanHizmetler.aspx
http://www.dogsant.org.tr/faaliyetlerimiz/54-santrallerimizin-sorunlari-ve-cozum-onerilerimiz
http://www.lagosenerji.com/reaktif-mevzuat/
http://www.turkak.org.tr/online/search/akredite.asp?action=search