Öncelikle kavramları anlamakta fayda var.
Doğal salınım sıklığı ("natural frequency") fiziksel bir sistemin doğal olarak, salınım yapma eğiliminde olduğu sıklıktır.
Buna bir örnek verecek olursak, bir tane yayın ucuna bir kütle astığımızı düşünelim. Sonra da 10 saniye boyunca sayalım. 10 kere salınım yaptığını gözlemlemiş isek bu sistemin doğal salınım sıklığı saniyede 1 kere yani 1 Hertz'dir.
Şimdi daha önce
Fourier dönüşümü konusunda da bahsettiğim sapan şeklinde metal çubuk ile bir örnek vermek istiyorum.
Gördüğünüz gibi alelade bir metal parçası.
Bu çubuğu sert bir zemine vurduğunuz zaman saniyede 440 kere titreşir. Buradan doğal salınım sıklığının saniyede 440 kere yani 440 Hz olduğunu görebiliriz.
"Resonance" kelimesini Türkçeye hem yankılaşım hem de genlik katlaması olarak çevirebiliriz.
Saniyede 440 kere titreşim Batı Müziğinde A ("La") sesine Türk Müziğinde Re sesine karşılık gelir. Hatta Neva'da gezinmek diye bahsedenler de olabilir.
Bu konuyu anlamak için ufak bir deney yapabiliriz.
Bir tane udumuz olduğunu, bu tellerden bir ya da iki tanesinin de Re sesine çekildiğini düşünelim.
Bu metal çubuğu sert bir zemine vurup, udun gövdesi üzerine koyarsak Re sesine çekilmiş tellerin de salınım yapmaya başladığını görebilir, hafif bir uğultu sesi duyabiliriz. Sesler bu esnada yankı yapabilir.
Fiziksel olarak tellere vurmadığımız halde teller titreşime geçmiş oldu.
İşte bu olaya yankılaşım diyoruz. Ne yapmış olduk fiziksel bir sistemin doğal salınım sıklığına yakın bir sıklıkta enerji vermiş olduk.
Doğal salınım sıklığında ya da yakın sıklıklarda uygulanan, küçük miktarda enerji ya da tahrik kuvveti ile büyük genlikli ve uzun süreli titreşimler üretilebilir. Bu nedenle ev, köprü gibi fiziksel yapılar bu tür yansıma ya da etkilenmelerin önüne geçmek için doğru bir şekilde tasarlanmalıdır.
Buna bir örnek olarak Tacoma Narrow Köprü kazası verilebilir. Farklı yönlerden esen rüzgarlar, köprü yapısına doğal salınım sıklığına yakın bir sıklıkta enerji aktarımı yaparak köprünün yıkılmasına neden oldu.
Sizin gösterdiğiniz örneğe gelecek olursak ucuna ağırlık bağlanmış bir yayımız var. Burada ilgilendiğimiz 2 tane değişken var.
Genlik ve sıklık.
Eğer yayı daha fazla çekersek genlik değişir ama sıklık değişmez.
İşte bu sıklığa sistemin doğal sıklığı diyoruz.
Burada hesaplamaları zorlaştırdığı, ve sonuca da etkisi olmadığı için yer çekimini göz ardı ediyoruz.
Diyelim ki bir yay daha ekleyip yay sabitini 2 katına çıkarırsam doğal salınım sıklığı bir parça artacağı için biraz daha hızlı hareket edecek. Ama tam iki katına çıkmayacak. Kök (2) kadar hızlanmış olacak.
Üzerine bir parça daha ağırlık eklediğimizde ise biraz daha yavaş hareket edeceğini yukarıdaki formülden görebilirsiniz. Dikkat ederseniz gene karekök var.
Mekanik yayın elektriksel karşılığı LC devredir.
Yukarıda gösterdiğim şekilde değişkenler değiştirilerek elektriksel ve mekanik sistemler arasında geçiş yapılabilir.
Burada konu ile yapılmış deneyleri bulabilirsiniz.