Arkadaşlar bendeniz
Elektrik mühendisiyim, iç tesisat alanında hiç çalışmadım ama buatsız sistemin anavatanı diyebileceğimiz İngiltere'de yaşadım ve tesisatları incelediğim için biraz bilgi vermek istiyorum.
Öncelikle buatsız sistemin uygulandığı binaların inşaat metoduna dikkatinizi çekmek isterim. İngiltere'de evler bizdeki gibi beton temel ve iskelet, ve ardından delikli tuğla örülmesi ile yapılmıyor. Konutların %90'ı azami 3 katlı müstakil yapılar olduğu için binalar yığma tarzda yapılıyor, yani dolu tuğlalar kullanılıyor. Duvar binanın yükünü taşıdığı için duvarlarda istediğiniz gibi kanal ve delik açmak mümkün değil. Duvar üzerinden kablo veya kalorifer borusu vb. yürütmek isterseniz kroşe, kelepçe ile tutturuyorsunuz. Duvarın üzerinde de klasik uygulama olarak ahşap çıtalar veya delikli profil çakılıyor (yani tesisat bu boşluğa sığıyor) ve bu çıtalara alçıpan levha monte ediliyor. Bizdeki gibi kara sıva, ince sıva vb. yok. Döşemeler ise önce "joist" denen ahşap kirişlerle geçiliyor ve üzerine osb levha konuyor, bizdeki gibi tonlarca ağırlıkta beton döşeme ve yapısal elemanlar yok. Tavan yine alçıpan
Panel ile kaplanıyor. Yani bitmiş yaşam alanı alçıpan yüzeyler ile kaplıdır. Bir evin toplam ağırlığı herhalde Türkiye'de yapılan aynı boyutta beton bir yapının yarısından azdır.
Buatsız elektrik tesisatına gelelim (yeni bir ev inşaatından bahsediyorum, tadilat veya ekleme değil);
Öncelikle kablo için kanal kazma ve boru döşemesi yok. Kablo direk olarak kroşe ile yığma duvara veya tavana tespitleniyor. Yukarıda bahsettiğim alçıpan altındaki hacim kısıtlı olduğu için kullanılan kablolar yassıdır, yani damarlar yan yanadır. Google'da "twin and earth cable" arama yapıp çıkan resimleri inceleyiniz.
Kablolar tavan ve duvardan yürütülür. Duvarda ilerlerken dik yukarı ve tavana yakın yatay doğrultuda gider (çapraz kablo montajı yapılmaz), tavan ile duvarın birleşim yerinde bir miktar pay bırakılır. Duvara döşenen kablonun üstüne mekanik koruma için (duvara bir çivi çakılması veya matkapla delinmesi durumu için) bir sac profil konur ("cable protection capping" şeklinde arayın) veya oval plastik konduit kullanılır.
Buat olmadığı için tesisatta bağlantı noktası yoktur. Klemens de kullanılmaz. Bizim elektrik camiasının pek alışık olmadığı bir
RING yapısı vardır. "ring main wiring" şeklinde arama yaparsanız resimlerden bir fikir dinebilirsiniz.
Bir priz devresi düşünelim, 3 odadaki toplam 8 tane priz için olsun. 32 Amperlik minyatür devre kesiciden çıkış alınır, kablo önce ilk odadaki ilk prize girer, çıkıp sonraki prize gider, bu şekilde son odadaki son prize girip çıkarak
aynı kesiciye geri döner ve bağlanır. Yani birinci ve 8. prizden besleme vardır. Bu sayede iki kablo ve tek kesici ile 8 prize enerji verilmiş olur. Yani her prize ayrı linye olmaz (fırın, elektrikli su ısıtıcı, vb. yükler hariç).
Prizlerde bu atlamaları kolayca yapmak için faz, nötr ve toprakta ikişer klemens bulunur.
Aydınlatma için de aynı şekilde tavandan bir ring dolaşır, tavandaki lamba buatından anahtara bir kablo çekilir, anahtar, komütatör, vavien vb. bağlantıları lamba buatında yani tavanda yapılır. Bu bağlantılar için hazır klemens takımları da bulunur "ceiling rose terminal block" diye arama yaparsanız resimlerden bir fikir edinebilirsiniz.
Kullanılan anahtar-priz kasaları bizimkilerle aynı derinlikte, hatta daha sığdır. Standart bir İngiliz evi müstakil iki katlı, 4 oda 1 salon, 2 banyo ve çamaşır odası şeklinde düşünürsek evin dağıtım kutusundan (ingilizcesi "consumer unit") toplamda yaklaşık 4 ring ve 3 tekli priz , 2 veya 3 tane de aydınlatma ringi çıkar. Yani panodan eve 30-40 tane kablo dağılmıyor.
Özetle ustalık ve zaman alan işçiliğin azaltılması ve bunun yanında özel komponentler kullanılmasına dayanan bir sistemdir. Türkiye'de kullanımı için yukarıda anlattığım inşaat metodundan ve mimariden yola çıkan (yığma duvar/yük taşıyıcı duvar, alçıpan/sıva vb. seçimler) bir seçim yapmak ve ilgili malzemeleri temin etmek gerekir diye düşünüyorum. Ben kendime bir villa yaptıracak olsam hafif bir bina tercihi yapacağımdan elektrik tesisatını da bu tipte yaptırmak isterim.