CEVDET ÇALIK
Profesyonel Üye
- Katılım
- 30 Ara 2009
- Mesajlar
- 1,057
- Puanları
- 481
- Yaş
- 54
Merhaba,
Selektivite, bir hatta oluşan arıza sonucu sadece o hattın koruma yapan kesicinin açması, diğer hatlardaki enerji devamlılığın korunması demektir. Selektivite kullanılacak kesicilerin nominal akımlarının düzgün seçimiyle sağlanır.
Elektrik dağıtım sistemlerinde, gerek aşırı yük gerekse kısa devreden oluşabilecek arızalarda, arızanın oluştuğu bölgenin, dağıtım sisteminden hızla ayrılması gerekmektedir. Aksi takdirde arıza sırasında oluşacak aşırı akım ve kısa devre akımları, devre donanımlarını ısıl ve dinamik yönden zorlar. Arızalı yerin devreden çıkartılarak, tesisin diğer bölümlerinde normal işletmeye devam etmesi durumuna seçici koruma (selektif koruma) denir.
TS-EN 60947-1 Alçak Gerilim Anahtarlama ve Kontrol Elemanları Standardı Genel Kurallar bölümünde seçicilik ile ilgili yöntemleri anlatmaktadır. Buna göre seçiciliğin sağlanması, birçok anahtarlama ve kontrol elemanı seri bağlandığında, sadece arızalı olan bölümünün tesisattan izole edilmesini sağlayacak şekilde belirlenmesi ile mümkün olmaktadır. Aşırı yük arızasının olduğu bölgede genelde akım zaman esaslı seçicilik tercih edilirken, kısa devre arıza bölgesinde seçicilik için birden fazla yöntem kullanılabilir.
Bu yöntemler aşağıdaki gibidir:
Tam Seçicilik
İki devre kesici anahtarlama elemanı (açık tip devre kesici, termik manyetik şalter, anahtarlı otomatik sigorta, buşon veya bıçaklı sigorta) seri bağlandığında yük tarafındaki sigortalama elemanının, diğerinin açmasına izin vermeksizin tam koruma yaptığı durumdur. Buşonlu (D tipi) ya da bıçaklı (NH tipi) sigortalarda seçicilik kolayca oluşturulur. Art arda devreleri koruyan iki sigortanın anma akımları arasında In1>1,6×In2 koşulu varsa, bu iki sigorta arasında tam seçicilik sağlanmış olur.
Kısmi Seçicilik
İki koruma cihazı seri bağlandığında yük tarafındaki koruma cihazının iki devre kesici anahtarlama seri bağlandığında arıza bölgesine yakın sigortalama elemanının, bir önceki sigortalama elemanının açmasına izin vermeksizin belirli bir akım seviyesine kadar işletme sürekliliği korunur. İki devre kesici arasında tam seçiciliğin sağlanması, en düşük In değerine sahip olan devre kesiciye göre belirlenerek yapılır. Bu durumda, tesisatta meydana gelebilecek arıza akımı In değerine eşit veya bundan küçük olacaktır. Seçicilik, termik manyetik şalter, açık tip şalter, motor standardı uyarınca minimum katsayı değeri) Kısa devre fonksiyonu I=1.20x In, (TS-EN 60947-2 standardı uyarınca minimum katsayı değeri) Oluşan arıza akımı ardışık bağlı iki elektronik tip koruma üniteleriyle donatılan anahtarlama elemanından besleme tarafı anma akım değerinin yüzde 105’ini geçmemiş ve arıza bölgesi anahtarlama elemanının anma değerinin yüzde 120'sini geçmiş ise In2 şalteri açar ve kısmi seçicilik gerçekleşmiş olur. Tasarım ve üretim aşamalarında Açık Tip devre kesicilerin seçicilik özellikleri ve dolayısıyla akım zaman eğrileri, herhangi bir kompakt devre kesici ile birlikte çalışacak şekilde ayarlanmıştır. Alttaki kompakt tip devre kesici üstte bulunan açık tip devre kesicinin kesme kapasitesine kadar herhangi bir kısa devre değeri açacaktır. Anma akım değerleri arasında oran 1,6 olan bütün Kompakt Tip devre kesiciler tamamen selektifdir. Aynı kurallar alt devrelerde bulunan anahtarlı otomatik sigortalar için geçerlidir.
Ardışık (Kaskad) bağlantı
Ardışık bağlantıda, tesisatta kurulum maliyetini azaltarak öncelikli olmayan devre elemanlarının ve tüm alt anahtar düzenlerinin seçiminde akım sınırlayıcı devre kesicilerin özelliklerini kullanılabilir. Devre kesicinin kısa devre akım tepe değeri sınırlayarak, açma kısa devre akım ve termal ve elektromekanik hatalar için daha düşük değerlerde kullanımı sağlanmaktadır. Küçültülmüş boyutlar ve yeterli performans ekonomi sağlar ve montaj çalışmalarının sadeleştirilmesine yol açar. Dikkat edilmelidir ki, bu akım sınırlayıcı devre kesici kısa devre durumunda kaynak empedansı artan alt devreler üzerine etkisi olduğu halde diğer herhangi bir durumda böyle bir etkiye sahip değildir.
Aşağıda bulunan tek hattın selektivite özelliklerini inceleyelim.
Hesaplara en uçta bulunan priz linyesi ile başlanmıştır.
Çözüm:Seçiciliğin sağlanması için grup başındaki sigortanın kartuşlu tip 50A olması durumunda 1,8kAkadar seçicilik sağlanmakta.(aşağıda) ilgili devrenin kısa devre akımı 1,16kAolduğu için kartuşlu tip sigorta kullanarak bu devrenin seçicilik sorunu çözülmüş oluyor.
2.Grup başlarındaki 32A sigorta ile ilgili panonun ana şalteri arasındaki seçicilik.
Bu ürünler için tam seçicilik bulunmakta.(aşağıda)Grup başı sigortanın alt kısmı ve linye sigortalarının giriş barasın da oluşacak olan bir kısa devrede 32A sigorta açacaktır.
Çözüm:Aşağıdaki ekran alıntısında da görüleceği üzere 50A kartuşlu tip sigorta ile TBB panel ana şalteri arasında tam seçicilik bulunmakta. Dolayısı ile bu kısımda seçicilikle ilgili bir problem bulunmuyor.
3.TBB Panel ana şalteri ile TDA Paneldeki besleme şalteri arasında 323A kadar kısmı seçicilik bulunmakta. Bu durumda TBB paneli ana barasın da oluşacak olan bir kısa devrede 3 faz kısa devre 6,69kA tek faz kısa devre 2,41kA olmasından kaynaklı durumunda her 2 panodaki şalterler aynı anda açacaktır.(aşağıda)
Çözüm:Bu kısımdaki seçicilik sorununu da TDA Panelde bulunan TBB paneli besleyen 250A kompak şalterin 400A olması ile beraber seçicilik problemi çözülmüş olmakta. Aşağıda (400A şalter ile 160A arasında tam seçicilik bulunmakta.)
4.TDA Paneldeki besleme şalteri ile ilgili panodaki ana şalter arasındaki seçicilik.(aşağıda)
Tam seçicilik bulunmakta. TBB Paneli besleyen şalterin alt kısmında oluşacak olan kısa devrede ilgili şalter açacaktır.
Çözüm:Daha önceki TDA Panelde bulunan 250A şalteri 400A şalterle değiştirdiğimiz için TDA Paneldeki besleme şalteri 630A iken 800A olarak revize edilmesi gerekmekte. Aşağıda görüleceği üzere 400A şalter ile 800A şalter arasında da tam seçicilik bulunmakta.
5.TDA Paneldeki ana şalteri ile ADP Panel de bulunan TDA paneli besleyen şalter arasındaki seçicilik.
2938A kadar kısmı seçicilik bulunmakta. TDA panelin 3 faz kısa devre akımı 14,3kA, tek faz kısa devre akımı 5,74kA olmasından kaynaklı ilgili panonun ana barasın da oluşacak olan kısa devre durumunda her 2 şalter beraber açacaktır.( TDA ve ADP Panel deki şalterler) aşağıda
Çözüm:Daha önceki TDA Paneldeki 630A ana şalteri 800A şalterle değiştirdik. ADP paneldeki ilgili panoyu besleyen şalteri de 1600A olarak değiştirmemiz gerekti. Aşağıda görüleceği üzere 800A şalter ile 1600A şalter arasında da tam seçicilik bulunmakta.
Devamı aşağıda.
6.ADP Panel de bulunan ilgili panelleri besleyen şalter ile ADP Panel ana şalter arasında tam seçicilik bulunmakta. .(aşağıda)
Çözüm:Daha önceki TDA Paneli besleyen 630A ana şalteri 1600A şalterle değiştirdik. Aşağıda görüleceği üzere 1600A şalter ile 4000A şalter arasında da tam seçicilik bulunmakta.
Kaynak:Schneider Elektrik Ecodial,Emo yayınları: ALÇAK GERİLİM DAĞITIM SİSTEMLERİNDE SEÇİCİ VE ARDIŞIK BAĞLANTILAR(S. Nur Güleç /Elektrik Mühendisi )
Selektivite, bir hatta oluşan arıza sonucu sadece o hattın koruma yapan kesicinin açması, diğer hatlardaki enerji devamlılığın korunması demektir. Selektivite kullanılacak kesicilerin nominal akımlarının düzgün seçimiyle sağlanır.
Elektrik dağıtım sistemlerinde, gerek aşırı yük gerekse kısa devreden oluşabilecek arızalarda, arızanın oluştuğu bölgenin, dağıtım sisteminden hızla ayrılması gerekmektedir. Aksi takdirde arıza sırasında oluşacak aşırı akım ve kısa devre akımları, devre donanımlarını ısıl ve dinamik yönden zorlar. Arızalı yerin devreden çıkartılarak, tesisin diğer bölümlerinde normal işletmeye devam etmesi durumuna seçici koruma (selektif koruma) denir.
TS-EN 60947-1 Alçak Gerilim Anahtarlama ve Kontrol Elemanları Standardı Genel Kurallar bölümünde seçicilik ile ilgili yöntemleri anlatmaktadır. Buna göre seçiciliğin sağlanması, birçok anahtarlama ve kontrol elemanı seri bağlandığında, sadece arızalı olan bölümünün tesisattan izole edilmesini sağlayacak şekilde belirlenmesi ile mümkün olmaktadır. Aşırı yük arızasının olduğu bölgede genelde akım zaman esaslı seçicilik tercih edilirken, kısa devre arıza bölgesinde seçicilik için birden fazla yöntem kullanılabilir.
Bu yöntemler aşağıdaki gibidir:
- Anahtarlama elemanlarının ve donanımların (baralar, kablolar vb.) akım taşıma kapasitelerine göre,
- Anahtarlama elemanlarının arıza noktasına yakınlığını esas alan zaman karakteristiklerine göre,
- Anahtarlama elemanlarının akım-zaman karakteristiklerine göre,
- Enerji dağılım esasına göre (öncelikli yüklerin dikkate alınması durumu).
Tam Seçicilik
İki devre kesici anahtarlama elemanı (açık tip devre kesici, termik manyetik şalter, anahtarlı otomatik sigorta, buşon veya bıçaklı sigorta) seri bağlandığında yük tarafındaki sigortalama elemanının, diğerinin açmasına izin vermeksizin tam koruma yaptığı durumdur. Buşonlu (D tipi) ya da bıçaklı (NH tipi) sigortalarda seçicilik kolayca oluşturulur. Art arda devreleri koruyan iki sigortanın anma akımları arasında In1>1,6×In2 koşulu varsa, bu iki sigorta arasında tam seçicilik sağlanmış olur.
Kısmi Seçicilik
İki koruma cihazı seri bağlandığında yük tarafındaki koruma cihazının iki devre kesici anahtarlama seri bağlandığında arıza bölgesine yakın sigortalama elemanının, bir önceki sigortalama elemanının açmasına izin vermeksizin belirli bir akım seviyesine kadar işletme sürekliliği korunur. İki devre kesici arasında tam seçiciliğin sağlanması, en düşük In değerine sahip olan devre kesiciye göre belirlenerek yapılır. Bu durumda, tesisatta meydana gelebilecek arıza akımı In değerine eşit veya bundan küçük olacaktır. Seçicilik, termik manyetik şalter, açık tip şalter, motor standardı uyarınca minimum katsayı değeri) Kısa devre fonksiyonu I=1.20x In, (TS-EN 60947-2 standardı uyarınca minimum katsayı değeri) Oluşan arıza akımı ardışık bağlı iki elektronik tip koruma üniteleriyle donatılan anahtarlama elemanından besleme tarafı anma akım değerinin yüzde 105’ini geçmemiş ve arıza bölgesi anahtarlama elemanının anma değerinin yüzde 120'sini geçmiş ise In2 şalteri açar ve kısmi seçicilik gerçekleşmiş olur. Tasarım ve üretim aşamalarında Açık Tip devre kesicilerin seçicilik özellikleri ve dolayısıyla akım zaman eğrileri, herhangi bir kompakt devre kesici ile birlikte çalışacak şekilde ayarlanmıştır. Alttaki kompakt tip devre kesici üstte bulunan açık tip devre kesicinin kesme kapasitesine kadar herhangi bir kısa devre değeri açacaktır. Anma akım değerleri arasında oran 1,6 olan bütün Kompakt Tip devre kesiciler tamamen selektifdir. Aynı kurallar alt devrelerde bulunan anahtarlı otomatik sigortalar için geçerlidir.
Ardışık (Kaskad) bağlantı
Ardışık bağlantıda, tesisatta kurulum maliyetini azaltarak öncelikli olmayan devre elemanlarının ve tüm alt anahtar düzenlerinin seçiminde akım sınırlayıcı devre kesicilerin özelliklerini kullanılabilir. Devre kesicinin kısa devre akım tepe değeri sınırlayarak, açma kısa devre akım ve termal ve elektromekanik hatalar için daha düşük değerlerde kullanımı sağlanmaktadır. Küçültülmüş boyutlar ve yeterli performans ekonomi sağlar ve montaj çalışmalarının sadeleştirilmesine yol açar. Dikkat edilmelidir ki, bu akım sınırlayıcı devre kesici kısa devre durumunda kaynak empedansı artan alt devreler üzerine etkisi olduğu halde diğer herhangi bir durumda böyle bir etkiye sahip değildir.
Aşağıda bulunan tek hattın selektivite özelliklerini inceleyelim.
Hesaplara en uçta bulunan priz linyesi ile başlanmıştır.
- 16A Priz linyeleri ile grup başındaki sigorta arasındaki seçicilik.
Çözüm:Seçiciliğin sağlanması için grup başındaki sigortanın kartuşlu tip 50A olması durumunda 1,8kAkadar seçicilik sağlanmakta.(aşağıda) ilgili devrenin kısa devre akımı 1,16kAolduğu için kartuşlu tip sigorta kullanarak bu devrenin seçicilik sorunu çözülmüş oluyor.
2.Grup başlarındaki 32A sigorta ile ilgili panonun ana şalteri arasındaki seçicilik.
Bu ürünler için tam seçicilik bulunmakta.(aşağıda)Grup başı sigortanın alt kısmı ve linye sigortalarının giriş barasın da oluşacak olan bir kısa devrede 32A sigorta açacaktır.
Çözüm:Aşağıdaki ekran alıntısında da görüleceği üzere 50A kartuşlu tip sigorta ile TBB panel ana şalteri arasında tam seçicilik bulunmakta. Dolayısı ile bu kısımda seçicilikle ilgili bir problem bulunmuyor.
3.TBB Panel ana şalteri ile TDA Paneldeki besleme şalteri arasında 323A kadar kısmı seçicilik bulunmakta. Bu durumda TBB paneli ana barasın da oluşacak olan bir kısa devrede 3 faz kısa devre 6,69kA tek faz kısa devre 2,41kA olmasından kaynaklı durumunda her 2 panodaki şalterler aynı anda açacaktır.(aşağıda)
Çözüm:Bu kısımdaki seçicilik sorununu da TDA Panelde bulunan TBB paneli besleyen 250A kompak şalterin 400A olması ile beraber seçicilik problemi çözülmüş olmakta. Aşağıda (400A şalter ile 160A arasında tam seçicilik bulunmakta.)
4.TDA Paneldeki besleme şalteri ile ilgili panodaki ana şalter arasındaki seçicilik.(aşağıda)
Tam seçicilik bulunmakta. TBB Paneli besleyen şalterin alt kısmında oluşacak olan kısa devrede ilgili şalter açacaktır.
Çözüm:Daha önceki TDA Panelde bulunan 250A şalteri 400A şalterle değiştirdiğimiz için TDA Paneldeki besleme şalteri 630A iken 800A olarak revize edilmesi gerekmekte. Aşağıda görüleceği üzere 400A şalter ile 800A şalter arasında da tam seçicilik bulunmakta.
5.TDA Paneldeki ana şalteri ile ADP Panel de bulunan TDA paneli besleyen şalter arasındaki seçicilik.
2938A kadar kısmı seçicilik bulunmakta. TDA panelin 3 faz kısa devre akımı 14,3kA, tek faz kısa devre akımı 5,74kA olmasından kaynaklı ilgili panonun ana barasın da oluşacak olan kısa devre durumunda her 2 şalter beraber açacaktır.( TDA ve ADP Panel deki şalterler) aşağıda
Çözüm:Daha önceki TDA Paneldeki 630A ana şalteri 800A şalterle değiştirdik. ADP paneldeki ilgili panoyu besleyen şalteri de 1600A olarak değiştirmemiz gerekti. Aşağıda görüleceği üzere 800A şalter ile 1600A şalter arasında da tam seçicilik bulunmakta.
Devamı aşağıda.
6.ADP Panel de bulunan ilgili panelleri besleyen şalter ile ADP Panel ana şalter arasında tam seçicilik bulunmakta. .(aşağıda)
Çözüm:Daha önceki TDA Paneli besleyen 630A ana şalteri 1600A şalterle değiştirdik. Aşağıda görüleceği üzere 1600A şalter ile 4000A şalter arasında da tam seçicilik bulunmakta.
Kaynak:Schneider Elektrik Ecodial,Emo yayınları: ALÇAK GERİLİM DAĞITIM SİSTEMLERİNDE SEÇİCİ VE ARDIŞIK BAĞLANTILAR(S. Nur Güleç /Elektrik Mühendisi )
Moderatör tarafında düzenlendi: