Senkron motor ile, senkron jeneratörü karıştırmamak gerekir.
Elektrik santrallerinde kullanılan makinalar senkron jeneratör olup, bu makinalar otomatik olarak kendilerine bağlı olan yükün özelliğine göre ihtiyaç duyulan aktif ve reaktif enerjiyi sağlarlar. Bir senkron jeneratörde aktif güç ve rekatif güç nasıl karşılanır?
Jeneraöte bağlı olan yükün aktif gücünü karşılayacak olan şey motorun dönmesini sağlayan kuvvettir. Bu kuvvet hidroelektrik santrallerinde suyun türbinlere girmesiyle sağlanır. Türbine giren suyun miktarı rotorun dönme hızını etkiler. Üzerine yük alan jeneratörün dönme hızında azalma meydana gelir.(Yokuş çıkan araba gibi düşünün, Arabayı yokuşta aynı hızda çıkarabilmeniz için gaza gittikçe artan şekilde yüklenmeniz gerekir, motorun gücü yeterliyse yokuşu çıkabilirsiniz, yeterli değilse çıkamaz yolda kalırsınız). Dönme hızı azalan jeneratörün frekansı azalalır. Frekansın sabit kalmasını sağlayacak bir devre yardımıyla türbine giren suyun mikarı artırılarak ihtiyaç duyulan güç karşılanır.
İhtiyaç duyulan bir başka şey ise gerilimin sabit kalmasıdır. Gerilimin sabit kalabilmesi için AVR(Automatic Voltage Regulator) denilen cihaz uyartım akımını artırarak yada azaltarak elektromıknatısların manyatik alan şiddetlerini ayarlarlar.
Gücü 80 kW ve cosfisi 1 olan bir yükü; (rasgele değer olarak) jeneratör 10 A'lik uyartım akımıyla sağlıyor ve türbine giren suyun miktarı saniyede 100 lt. Makinadaki kayıpları göz ardı edecek olursak, gücü 80 kW ve cosfisi 0,8 endüktif olan yük için makinada durum ne olur düşünelim. Olacak olan şey makinanın uç geriliminde düşmedir. Hızında miline yük binme durumu olmadığı için azalma olmaz. Bu uç gerilimini nominal değere getirebilmek için uyartım devresinin akımı artırılır ve diyelimki 15 A olur.
Bu durumda nihayi olarak şunu diyebiliriz. Bir senkron jeneratörün üzerine bağlı olan yükün reaktif gücünü karşılayan kısım uyartım devresiyken, mekanik gücü sağlayan kısım türbin ve ona giren sudur(Sıvı yakıtlı olanlarda mazot, katı yakıtlarda kömür vs.)
Son olarak şunu söylemekte fayda görüyorum. Bir jeneratöre bağlı olan yükün cosfisini jeneratör ayarlayamaz. cosfi yüke özgü bir özelliktir. Jeneratör o yüke özgü olan aktif gücü ve reaktif gücü üretir yada üretmez diyebiliriz
