dadasbey
Üye
- Katılım
- 28 Mar 2010
- Mesajlar
- 44
- Puanları
- 1
a. Sigorta:Elektrik besleme hatlarını ve aygıtları aşırı akıma karşı korumak için kullanılan devre elemanına sigorta denir. Uygulamada, buşonlu, otomatik, bıçaklı, cam, fişli ve yüksek gerilim sigortaları kullanılır. Sigortalar 4. bölümde açıklanmıştır.
b. Zil transformatörü: Elektrik akımını ve gerilimini alçaltıp yükseltmeye yarayan aygıta transformatör (trafo) denir. Bir fazlı trafolarda primer (birincil) ve sekonder (ikincil) olmak üzere iki sarım ince çelik saclardan yapılmış nüve üzerine yerleştirilmiştir.
Primere uygulanan alternatif akımın yarattığı değişken manyetik alan nüve üzerinden geçerek sekonder sargısını etkiler. (Sekonderin sarımının içindeki elektronları hareket ettirir.) Değişken manyetik alana maruz kalan sekonderin çıkış uçlarında değişken (AC) gerilim doğar. Trafolar elektriğin frekansını değiştirmez. Sekonderden alınan gerilim ve akımın değeri, sarım sayısı, nüvenin boyutu, sargı kesiti gibi öğelere göre değişir.
Trafolar isteğe göre her güç ve gerilim değerinde üretilebilir. Seçim yapılırken beslenecek alıcının, akım, gerilim değerleri göz önüne alınır. Örneğin zil çalıştırmak için 220/12 V ve 3-5 W gücünde bir trafo yeterli olur. Gerilimi düşürmede kullanılan trafolarda primer ince kesitli telden çok sarımlı, sekonder ise kalın kesitli telden az sarımlı olur. Devre bağlantısı yapılırken trafonun etiketinden bağlantı uçları belirlenemiyorsa sargıların kesitlerine bakılır.
c. Ziller:I. Mekanik zil: Bobin, nüve, palet, tokmak, çan gibi elemanların birleşmesinden oluşmuş devre elemanıdır. Zilin bobin uçlarına 4-8-12 voltluk gerilim uygulandığında bobin etrafında bir manyetik alan oluşarak nüveyi mıknatıslar. Mıknatıslanan demir nüve, paleti çeker ve tokmak çana vurur. Palet çekildiği anda Şekil 4.2'de görülen A kontağı açıldığından bobinin enerjisi kesilir. Bu durumda demir nüve mıknatıslığını kaybederek paleti bırakır. Palet normal konumuna döndüğünde ise A kontağı tekrar kapanarak bobine yeniden akım verir. Bobine kesik kesik uygulanan akım çanda ses oluşturur.
Şekil 4.2. Mekanik zilII. Elektronik devreli zilDirenç, kondansatör, transistör, entegre, hoparlör gibi elemanlar kullanılarak yapılan gereçlere elektronik devreli zil denir. Melodili zillerin, kanarya sesi, ding dong, bim bam, müzik, insan sesi gibi sinyaller üreten modelleri vardır. Çok yaygın olarak kullanılan kanarya sesli ziller sönümlü osilatör devresinden meydana gelmiştir.
ç. Buton: Devreyi açıp kapamaya yarayan buton, bağlantı uçları ve yay düzenekli kontaktan oluşur. Normalde (butona basılmadığında) kontak, yay tarafından yukarı itildiğinden açık durumdadır ve devreden akım geçmez. Butona basıldığında kontaklar kapanır ve alıcı çalışır. Butondan elimizi çektiğimizde ise yay kontağı iterek akımı keser.
d. İletken:Elektrik akımını kolayca taşıyan maddelere iletken denir. Elektrik tesislerinde bakır, alüminyum, kalay, gümüş vb. gibi maddelerden yapılmış iletken gereçler kullanılır. Konutlarda uygulanan çağırma ve bildirim tesislerinde 0,50-0,75 mm2 kesitinde PVC izoleli bakır iletkenler tercih edilir. Aydınlatma sortilerinde 1,5 mm2, priz sortilerinde ise 2,5 mm2 kesitinde bakır kablolar kullanılır. Elektrik akımını geçirmeyen maddelere yalıtkan denir. Tesisatlarda, PVC, kauçuk, bakalit, porselen, cam, mika, fiber, amyant, kâğıt, presbant gibi maddelerden yapılmış yalıtkanlar kullanılır.
e. Borular: Çağırma ve bildirim tesisleri sıva üstü ya da sıva altı tesisat olarak döşenir. Borular 3 m boyunda ve 14 - 18 - 26 mm çaplı olarak satılır. Hareketli ya da çok kıvrımlı yerlerde kullanılan spiral borular ise, 9 - 11 - 14 - 18 - 26 mm çapındadır.
Uygulamada kullanılan boru tipleri şunlardır:
I. Bergman boru: İç kısmı vernikli kartonla kaplı alüminyum sacdan yapılmış sıva üstü tesisatta kullanılan boru çeşididir. Yalnızca eski ev tesisatlarında görülür.
II. Peşel boru: İnce çelik sacdan yapılmış, paslanmaya karşı özel bir madde ile kaplanmış boru çeşididir. Yalnızca eski ev tesisatlarında görülür.
III. PVC boru: PVC (polivinil clorür) maddesinden üretilir. Yumuşak ve sert olmak üzere iki tipte yapılır. Yumuşak tipler binanın duvarlarına, sert tipler ise hasır (beton) altına döşenir.
IV. Spiral boru: Çok kıvrımlı yerlerde kullanılır. PVC'den ya da ince sacdan üretilir.
f. Kroşeler: Sıva üstü tesisatta borular, duvara ya da tavana kroşelerle tutturulur. Kroşeler, sacdan ya da plâstikten yapılır.
g. Dirsek: Boruların 90° dönüş yapması için kullanılan gereçtir.
ğ. Muf:Boruların eklenmesinde kullanılan gereçtir. 14, 18, 26 mm çapında üretilir
h. Pater: Sıva altı tesisatta tavan ve duvara monte edilecek araçların kolayca vidalanmasını sağlamak için kullanılan tahta parçasıdır. Pater, binanın betonu dökülmeden önce yapılan boru döşeme işlemi yapılırken yerleştirilir.
ı. Buat: İletkenlerin eklendiği ve dağıtımlarının yapıldığı ek kutularıdır. Uygulamada yuvarlak ve kare şeklindeki buatlar kullanılır.
i. Anahtar ve priz kasaları: Sıva altı tesisatta anahtar ve prizleri duvarlara monte etmede kullanılan plâstik elemandır.
j. Klemensler: İletkenler daha iyi temas için klemensler kullanılarak eklenir. Uygulamada kullanılan klemens çeşitleri şunlardır:
Sıra klemens: Duy, buat, pano, seyyar kablo vb. gibi yerlerde kullanılır.
Simit klemens: Buatların içine konarak kablo eklemede kullan ılır.
Ray klemens: Panolarda kablo eklemede kullanılır.
Hat klemensi: Elektrik dağıtım direklerinden konutlara ve iş yerlerine enerji alırken kullanılır.
Lüstr klemens: Porselen gövdeli olup sıcaklığın yüksek olduğu ortamlarda kullanılır.
k. Kablo pabuçları:Kalın kesitli ve çok telli iletkenlerin vidalara çok kolayca bağlanmasını sağlamak için kullanılan elemandır.
l. Dübel: Elektrik tesisatıyla ilgili araç gereçlerin beton duvar ve tavana tutturulması için vida yoluna yerleştirilerek kullanılan plâstik elemandır. Uygulamada en çok 6-7-8 numaralı dübeller kullanılır. Yüksek mekanik dayanım istenen tutturma işlerinde ise çelik dübeller kullanılır.
b. Zil transformatörü: Elektrik akımını ve gerilimini alçaltıp yükseltmeye yarayan aygıta transformatör (trafo) denir. Bir fazlı trafolarda primer (birincil) ve sekonder (ikincil) olmak üzere iki sarım ince çelik saclardan yapılmış nüve üzerine yerleştirilmiştir.
Primere uygulanan alternatif akımın yarattığı değişken manyetik alan nüve üzerinden geçerek sekonder sargısını etkiler. (Sekonderin sarımının içindeki elektronları hareket ettirir.) Değişken manyetik alana maruz kalan sekonderin çıkış uçlarında değişken (AC) gerilim doğar. Trafolar elektriğin frekansını değiştirmez. Sekonderden alınan gerilim ve akımın değeri, sarım sayısı, nüvenin boyutu, sargı kesiti gibi öğelere göre değişir.
Trafolar isteğe göre her güç ve gerilim değerinde üretilebilir. Seçim yapılırken beslenecek alıcının, akım, gerilim değerleri göz önüne alınır. Örneğin zil çalıştırmak için 220/12 V ve 3-5 W gücünde bir trafo yeterli olur. Gerilimi düşürmede kullanılan trafolarda primer ince kesitli telden çok sarımlı, sekonder ise kalın kesitli telden az sarımlı olur. Devre bağlantısı yapılırken trafonun etiketinden bağlantı uçları belirlenemiyorsa sargıların kesitlerine bakılır.
c. Ziller:I. Mekanik zil: Bobin, nüve, palet, tokmak, çan gibi elemanların birleşmesinden oluşmuş devre elemanıdır. Zilin bobin uçlarına 4-8-12 voltluk gerilim uygulandığında bobin etrafında bir manyetik alan oluşarak nüveyi mıknatıslar. Mıknatıslanan demir nüve, paleti çeker ve tokmak çana vurur. Palet çekildiği anda Şekil 4.2'de görülen A kontağı açıldığından bobinin enerjisi kesilir. Bu durumda demir nüve mıknatıslığını kaybederek paleti bırakır. Palet normal konumuna döndüğünde ise A kontağı tekrar kapanarak bobine yeniden akım verir. Bobine kesik kesik uygulanan akım çanda ses oluşturur.
Şekil 4.2. Mekanik zilII. Elektronik devreli zilDirenç, kondansatör, transistör, entegre, hoparlör gibi elemanlar kullanılarak yapılan gereçlere elektronik devreli zil denir. Melodili zillerin, kanarya sesi, ding dong, bim bam, müzik, insan sesi gibi sinyaller üreten modelleri vardır. Çok yaygın olarak kullanılan kanarya sesli ziller sönümlü osilatör devresinden meydana gelmiştir.
ç. Buton: Devreyi açıp kapamaya yarayan buton, bağlantı uçları ve yay düzenekli kontaktan oluşur. Normalde (butona basılmadığında) kontak, yay tarafından yukarı itildiğinden açık durumdadır ve devreden akım geçmez. Butona basıldığında kontaklar kapanır ve alıcı çalışır. Butondan elimizi çektiğimizde ise yay kontağı iterek akımı keser.
d. İletken:Elektrik akımını kolayca taşıyan maddelere iletken denir. Elektrik tesislerinde bakır, alüminyum, kalay, gümüş vb. gibi maddelerden yapılmış iletken gereçler kullanılır. Konutlarda uygulanan çağırma ve bildirim tesislerinde 0,50-0,75 mm2 kesitinde PVC izoleli bakır iletkenler tercih edilir. Aydınlatma sortilerinde 1,5 mm2, priz sortilerinde ise 2,5 mm2 kesitinde bakır kablolar kullanılır. Elektrik akımını geçirmeyen maddelere yalıtkan denir. Tesisatlarda, PVC, kauçuk, bakalit, porselen, cam, mika, fiber, amyant, kâğıt, presbant gibi maddelerden yapılmış yalıtkanlar kullanılır.
e. Borular: Çağırma ve bildirim tesisleri sıva üstü ya da sıva altı tesisat olarak döşenir. Borular 3 m boyunda ve 14 - 18 - 26 mm çaplı olarak satılır. Hareketli ya da çok kıvrımlı yerlerde kullanılan spiral borular ise, 9 - 11 - 14 - 18 - 26 mm çapındadır.
Uygulamada kullanılan boru tipleri şunlardır:
I. Bergman boru: İç kısmı vernikli kartonla kaplı alüminyum sacdan yapılmış sıva üstü tesisatta kullanılan boru çeşididir. Yalnızca eski ev tesisatlarında görülür.
II. Peşel boru: İnce çelik sacdan yapılmış, paslanmaya karşı özel bir madde ile kaplanmış boru çeşididir. Yalnızca eski ev tesisatlarında görülür.
III. PVC boru: PVC (polivinil clorür) maddesinden üretilir. Yumuşak ve sert olmak üzere iki tipte yapılır. Yumuşak tipler binanın duvarlarına, sert tipler ise hasır (beton) altına döşenir.
IV. Spiral boru: Çok kıvrımlı yerlerde kullanılır. PVC'den ya da ince sacdan üretilir.
f. Kroşeler: Sıva üstü tesisatta borular, duvara ya da tavana kroşelerle tutturulur. Kroşeler, sacdan ya da plâstikten yapılır.
g. Dirsek: Boruların 90° dönüş yapması için kullanılan gereçtir.
ğ. Muf:Boruların eklenmesinde kullanılan gereçtir. 14, 18, 26 mm çapında üretilir
h. Pater: Sıva altı tesisatta tavan ve duvara monte edilecek araçların kolayca vidalanmasını sağlamak için kullanılan tahta parçasıdır. Pater, binanın betonu dökülmeden önce yapılan boru döşeme işlemi yapılırken yerleştirilir.
ı. Buat: İletkenlerin eklendiği ve dağıtımlarının yapıldığı ek kutularıdır. Uygulamada yuvarlak ve kare şeklindeki buatlar kullanılır.
i. Anahtar ve priz kasaları: Sıva altı tesisatta anahtar ve prizleri duvarlara monte etmede kullanılan plâstik elemandır.
j. Klemensler: İletkenler daha iyi temas için klemensler kullanılarak eklenir. Uygulamada kullanılan klemens çeşitleri şunlardır:
Sıra klemens: Duy, buat, pano, seyyar kablo vb. gibi yerlerde kullanılır.
Simit klemens: Buatların içine konarak kablo eklemede kullan ılır.
Ray klemens: Panolarda kablo eklemede kullanılır.
Hat klemensi: Elektrik dağıtım direklerinden konutlara ve iş yerlerine enerji alırken kullanılır.
Lüstr klemens: Porselen gövdeli olup sıcaklığın yüksek olduğu ortamlarda kullanılır.
k. Kablo pabuçları:Kalın kesitli ve çok telli iletkenlerin vidalara çok kolayca bağlanmasını sağlamak için kullanılan elemandır.
l. Dübel: Elektrik tesisatıyla ilgili araç gereçlerin beton duvar ve tavana tutturulması için vida yoluna yerleştirilerek kullanılan plâstik elemandır. Uygulamada en çok 6-7-8 numaralı dübeller kullanılır. Yüksek mekanik dayanım istenen tutturma işlerinde ise çelik dübeller kullanılır.
