AC Sürücü ile Sarma ve Açma Uygulaması
Böyle bir durumda birçok işletme sahibi büyük yatırımları düşünemez olmuş, ancak içinde bulunduğu şartlarda çok büyük maliyetler gerektirmeyen bazı değişimler yaparak bu rekabet maratonunu koşabilir hale gelmişlerdir.
Bu değişimler şöyle sayılabilir:
. Maliyetleri düşürmek
. Ürün kalitesini arttırmak
. Makine parkurunda küçük değişimler yaparak performans artırımına gitmek.
Hiç kuşkusuz ki, yukarıdaki üç unsuru başarmada öncelikle makinenizin kontrol tarafında kendini her geçen gün yenileyen elektroniğin çok büyük katkısı bulunmaktadır. Bazen küçük bir motor değişimi, bazen kontrol tarafındaki bir motor sürücüsü değişimi, makinanızın kontrol mantığına bir yazılım eklenmesiyle rakip işletmelere göre daha karlı bir hale gelebilirsiniz.
Örneğin; eğer işletmenizde açma ve sarma uygulamanız varsa, bu karlılığın getireceği yatırım maliyeti çok daha düşük ve pratiktir. Birçok endüstri alanında açma ve sarma uygulamaları bulunmaktadır:
. İplik
. Metal tel veya levha
. Kağıt
. Kablo
. Plastik v.b.
Bunların bir kısmı gergi ve çap kontrollü, bir kısmı ise maalesef sabit döndürme kuvveti (sabit akım) ile çalışmaktadır. Sabit döndürme kuvveti ile çalışarak hem daha fazla güç harcanmakta ve hem de sarılan malzemenin kalitesi ciddi bir şekilde düşmektedir. Söyle ki; başlangıç çapında (R 1 ) verilen tork son bitiş çapına kadar (R 2 ) devam ettiği için, malzeme üzerindeki gergi R 1 'de F iken R 2 'de F x R 1 /R 2 'dir. Böylece başlangıç çapı arttıkça malzeme üzerindeki gerginlik düşmektedir. Başka bir yanlış çalışma modu da, herhangi bir pozisyonerden ( dancer ) veya yük algılayıcıdan ( load cell ) gelen geri besleme ile çap kontrol yapamaksızın hız referansını kıyarak kontrol etmektedir. Bu şekilde üretilen malzemede hiç beklenmedik anda aşağıda sayılan türden arızalar sonuncunda, kaliteden uzak, düşük verimlilik ve yüksek maliyet gibi sonuçlar ortaya çıkmaktadır:
. Kopma
. Gevşek sarım
. Çok sıkı sarım
. Yüksek hıza çıkamama
. Malzemenin uzamalarındaki farklı değişimler
Bu tür olumsuz sonuçlardan kurtulmak için, malzemeyi açma ya da sarma yaparken, çap değişimi boyunca malzeme üzerine uygulanan kuvvet sabit olmalıdır.
Şekil 3'te görüldüğü üzere, gerginin sabit kalabilmesi için, bir çap hesaplaması yapıp çap değişimine göre motorun torkunu aynı oranda değiştirmek gerektir. Bu tür bir uygulamada motor ve sücüyü seçerken aşağıdaki verilen bilinmelidir:
. Maksimum hat hızı [m/dak]
. İstenilen maksimum gergi [N]
. Minimum ve maksimum çap [m]
. Malzemenin maksimum genişliği
. Dişli oranı [Z]
. Malzemenin yoğunluğu [D]
Bu verilerin sonucunda aşağıdaki değerler hesaplanmalıdır:
. Maksimum motor devri
rpm = (m/dak) x Z/(? *minimum çap[m])
. Maksimum motor döndürme kuvveti
Nm = maksimum gergi[N] x maksimum yarıçap [m]/Z
. Maksimum Kalkınma Ataleti (WK 2 )
Kg m 2 = ? x (maksimum çap 4 - minimum çap 4 ) x malzeme yoğunluğu
x maksimum genişlik/2
. Maksimum motor gücü
kW = (N m) x rpm /9550
Bütün bu hesaplar doğru yapılsa bile, motor ve sürücünün uygun seçilmemesi, malzeme üzerinde gergi oynamalarına sebebiyet verir. Bu tür uygulamalarda düne kadar alternatif bulunamadığı için, genellikle DC motor, motora bağlı bir geri besleme elemanı (tako, enkoder v.s.) ve dört bölgeli DC sürücü kullanılmaktaydı. Bilindiği üzere, DC motor hem pahalıdır, hem de sürekli
Bakım gerektirir (kömür değişimi). Buna karşın bakım gerektirmeyen ve ucuz bir çözüm olarak yıllardır AC motor düşünülmekteydi. Fakat PWM ve Vektör kontrollü AC sürücüler bu uygulamada yeterli sonucu verememekteydi.
Son yıllarda Abb, geliştirdiği DTC ( direct torque control - direkt tork kontrolü ) teknolojisi ile ACS800 gibi altın bir ürüne sahip olmuştur. DTC ile AC sürücü ; bir motor modellemesi yaparak DC sürücü mantığına göre çalışmaktadır. Ayrıca ACS800'ün DSP (digital signal processing - sayısal sinyal işleme) işlemcisiyle tork ve hız kontrol hassasiyeti çok yüksektir.
ACS800 AC sürücü yine ABB'nin geliştirdiği bir sarıcı makro'su ile herhangi bir takı ya da enkoder kullanmaksızın ilk defa; ABB sistem entegratörü olan SİMGE End. Müh. Ltd. tarafından Telmaksan ve Trakya San. A.Ş. (eski İzmit - Rabak ) tel çekme fabrikalarında başarıyla uygulanmış ve uygulama sonucunda 10 mikron'luk tel 1800 m/dak hızla sarılmıştır.
Açma ve sarma uygulamalarında he zaman kullanılabilen ve optimum performans sağlayan ABB ACS800 sarıcı makro'sunu kısaca tanıyalım:
Sarıcı makro'su (winder macro) ABB tarafından açma ve sarma uygulamaları için geliştirilmiş özel bir yazılımdır. Bu yazılım, şu altı ana gruptan oluşmaktadır:
. Pozisyoner ( dancer ) kontrol regülâtörü
. Gergi ( tension ) kontrol regülatörü
. Çap kontrol hesaplama devresi
. Hız kontrol regülatörü
. Tork kontrol regülatörü
.Atalet kompanzasyon devresi
ACS800 Sarıcı Yazılımı
1. Kontrol opsiyonları:
. Trim fonksiyonu olarak hat hızı kullanılabilir.
. Posizyoner regülatörü çıkışı hız referansına eklenebilmektedir.
. Gergi regülatörü çıkışı hız referansına ya da tork referansına eklenebilmektedir.
. Açık çevrim olarak tork kontrollü çalıştırılabilir.
. Sarıcıya ya da açıcıya hat hız geri beslemesiyle çap hesabı yaptırılabilir.
2.Standard Özellikleri:
. 3 analog giriş 5'e kadar genişletilebilir.
. 6 digital giriş 10'a kadar genişletilebilir.
. 2 analog çıkış 4'e kadar genişletilebilir.
. 3 digital röle çıkış 5'e kadar genişletilebilir.
3.Pozisyoner Kontrolü:
. Hız referansını kıyar (pozisoner geri beslemesi gerekli )
. Ürünün özelliğine göre regülatör kazançları değiştirilebilir.
. Çap artımına göre doğrusal bir şekilde dinamik hız ayarı yapar.
. Ayrıca düşük hızlar için ayrı bir PI-kazanç ayarı yapılabilir.
. Otomatik olarak pozisyoner merkezine göre bir off-set verilebilir.
4. Gergi Kontrolü:
. Gergi regülatörü çıkışı, hız yada tork regülatörüne eklebilir (load-cell geri beslemesi
gerekli ).
. Sayısal girdiden seçilebilen iki ayrı PI-kazanç ayarı yapılabilir.
. Dinamik P-kazancı çap artırımına göre doğrusal bir şekilde arttırılabilir.
. Düşük hızlarda ayrı bir PI - kazancı ayarlanabilir.
. Gerçek gergi, analog çıkışa gönderilebilir.
5. Açık Çevrim Tork Kontrolü
. Gergireferansı girilebilir( gergi geri beslemesi motor akımıdır).
. Statik kayıp, mekanik kayıptan dolayı tork kompanzasyonu yapar.
. Doğrusal kayıp, gerçek çap değişimine göre doğrusal bir şekilde ayarlanabilir.
6. Atalet Kompanzasyonu
. Hız değişimlerinde malzemenin yoğunluğuna ve çapa göre bir kompanzasyon faktörü hesaplar.
. Dişli ve motor atalet değerleri.
7. Çap Hesaplama Devresi
. Dahili çap hesaplamayı motor rpm ya da hat hız m/dak geri beslemesine göre yapar.
. İstenildiğinde çap hesaplama devresi iptal edilip analog ir girişten çap algılayan sensör kullanılabilir.
. Enerji kesilse bile, çap değerini kalıcı bir hafızada tutar.
. Sayısal girişler kullanılarak manüel bir şekilde çap ayarı yapılabilir.
. Sayısal girişler kullanılarak 3 farklı başlangıç çapı tanımlanabilir.
. merdane ya da makara minimum ve maksimum çaplar tanımlanabilir.
. Analog giriş kullanılarak istenilen bir çap set değeri girilebilir.
8. Malzeme Kopma Kontrolü
. Malzeme kopmasını otomatik olarak algılayıp bir sayısal çıkışa gönderilebilir.
Görüldüğü üzere ACS800 sarıcı yazılımı bir sarma ve açma uygulamasında gerekli olan bütün hassasiyetler düşünülerek hazırlanmış bir makro'dur ve ayrıca birçok açma ve sarma uygulamalarında DC teknolojisine, yatırım maliyeti, kullanım rahatlığı ve hassas bir gergi kontrolü açısından çok iyi bir alternatiftir.