Sayın emir,
Öncelikle konuya olan ilginiz ve verdiğiniz bilgiler için teşekkür ederim. Bir önceki mesajımda verdiğim bilgileri yüksek gerilim kitaplarına dayanarak yazmıştım. Aşağıda benzer özet bilgiler içeren bir link veriyorum:
Voltage of a Lightning Bolt
Bu arada link İngilizce olduğu için kusura bakmayın, konu ile ilgili Türkçe kaynak bulamadım. İngilizcesi olmayan arkadaşlarımız şayet isterlerse Türkçe'ye çevirip tekrar gönderebilirim.
Aslında farklı şeyler söylemiyoruz. Ben biraz eksik söylemişim diyebilirim. Şöyle izah edeyim: 100MV mertebesinde bir yıldırımın gerilimini ölçmek pek de mümkün değil. Ben bunun ölçülebileceğini söylemek istemedim.
Sizin bahsettiğiniz ölçümler, yıldırımın düşmesi sonucu endüklenen gerilimlerdir. Yıldırım aslında bir akım darbesi şeklinde düşünülür hep. Düştüğü yerde veya yakınlarındaki empedans üzerinde V = Z*I şeklinde bir etki ile gerilim endükler ve bu da bahsettiğiniz mertebelerde olur. Ölçülen bu gerilim yıldırımın kendi gerilimi değildir esasında. Düşme ve endükleme sonucu oluşan bu gerilimler 1MV civarından başlar.
100 MV gibi bir değeri ölçmek için nasıl bir sisteme gerek duyulacağını sizin de söylediğiniz gibi hayal bile edemiyorum çünkü kendim zaten uzun süre yüksek gerilim laboratuarında 2.4MV ölçüm yapabilen bir sistem ile çalıştım. Ne kadar büyük ve pahalı olduğunun farkındayım.
Yıldırımın neden bu kadar yüksek gerilime sahip olduğunu anlamak açısından çok kaba bir hesap yapalım. Elbette kanıt olmayacaktır ama fikir vermesi açısından:
Doğrusal ve düzgün olmayan elektik alan altında yani havada tozlar, su buharı, ve sivri uçlar (örneğin paratoner) gibi faktörler var iken 2-3kV gerilim ile 1cm hava delinebilir. (Düzgün ve doğrusal alan altında bu değer 30kV'a karşılık 1cm'dir bildiğiniz gibi.) Bulut ile toprak arasında en az 1km mesafe olacağını tahmin ediyorum.
1cm 2kV'a karşılık geliyorsa,
1m 200kV'a,
1km de 200MV'a karşılık gelecektir.
Delinen havanın atlama mesafesi çok yüksek olduğu için bulut ile toprak arasında bu kadar yüksek gerilim farklarının bulunmasını normal karşılamak lazım. Ama, evet, dediğiniz gibi ölçmesi çok zor.
Tabi bir de su buharı, toz gibi faktörlerin yanında sıcaklık ve basıncın etkisi de olacaktır.
Bu konu ile ilgili bildiklerinizi ve diğer tecrübelerinizi bizlerle paylaşır mısınız? Örneğin 7-8MV mertebesindeki ölçümler nerede yapılmış ve nasıl sistemler kullanılmış, öğrenmeyi çok isterim.
Cevabınızı bekliyorum.
Saygılarımla,