Sayın ELECTRO TECO sorunuza cevap veren arkadaşımıza ilaveten size kısaca yazılmış Termik Santral Sistemleri notunu aktarıyorum.Burada sorunuzun haricinde konularda var bütün olarak işinize yarayabilir isterseniz kısmen su ile alakalı kısmıda alabilirsiniz.Faydalı olacağını düşünüyorum saygılarımla....
TERMİK SANTRAL SİSTEMLERİ
1- Yakıt besleme sistemi.
Yanma için gerekli olan kömürü hazırlar.
a- Transportlar :
Bantlarla gelen kömürü bunkerlere aktarırlar.
b- Bunkerler :
Değirmen için gerekli kömüre depoluk ederler.
c- Değirmenler :
Bunkerlerden gelen kömürü öğütüp yakıcılara gönderirler.
d- Yakıcılar :
Değirmenden gelen öğünmüş kömürü ve hava ısıtıcısından gelen sıcak havayı karıştırıp pülverize olarak kazanın yanma odasına püskürtürler.
2- Hava ve uçucu gaz sistemi :
Yanma için gerekli havayı temin edip, yanmadan sonra oluşan gazı atmosfere atar.
a- Filtre :
Taze hava fanının emdiği havayı temizler.
b- Taze hava fanı :
Yanma için gerekli havayı atmosferden emer ve sisteme gönderir.
c- Buharlı ön ısıtısı :
Dönerli hava ısıtıcısına gitmekte olan havanın sıcaklığını bir miktar yükseltir. Isıtma işlemini buharla yapar. Havanın sıcaklığını artırmakla dönerli hava ısıtıcısını korozyondan korumuş olur.d- Dönerli hava ısıtıcısı (Luvo) :
İçerisi saç plakalarla bölünmüş olup kendi ekseni üzerinde döndürülmektedir. Buharlı ön ısıtıcıdan gelen havayı Ekonomizör borularını terk eden sıcak gaz ile ısıtır. Isısını veren gaz elektrofiltreye geçer, ısınmış hava ise iki bölüme ayrılır. Bir bölümü kazanın yanma odasını üzerinden alınan 900 °C civarındaki sıcak gazla karıştırılıp değirmen girişinde kömürün nemini almak için verilir. Diğer bölümü ise yakıcılara yanma havası olarak gider.Yanma odasında yakıtın yanmasıyla oluşan gazlar ekran borularından sonra, kızdırıcılar, tekrar kızdırıcılar ekonomizer ve dönerli hava ısıtıcısında ısısını verdikten sonra elektrofiltreye gelir.
e- Elektrofiltre :
Bacaya gitmekte olan gazın içerisindeki külü elektrostatik güç uygulayarak tutar. Bu güç yüksek voltajlı doğru akım şeklindedir. Elektrofiltrenin plaka ve çubuklarında toplanan küller belirli zaman aralıklarında silkelenerek elektrofiltrenin altındaki bunkerlerde toplanır. f- Geri dönüş (Resirkülasyon) gazı fanı :
Elektrofiltreden sonra bacaya gitmekte olan gazın bir miktarı bu fan vasıtasıyla alınır ve sıcaklık ayarı için değirmen girişine verilir.g- Cebri çekme fanı :
Yanma odasında oluşan gazlara emerek bacadan dışarı atar. Kazan devamlı olarak cebri çekme fanı emişi altında olduğundan devamlı vakum altındadır.h- Baca :
Cebri çekme fanın gönderdiği gazları atmosfere atar. Hem gaz çekişine faydalı olması hemde gazların atmosfere daha iyi yayılması için yüksek yapılırlar. 3- Kül atma sistemi :
Kazanın bazı yerlerinde toplanan curuf ve külleri toplayıp dışarı atarlar. Eğer bu sistem su ile çalışırsa hidrolik, hava ile çalışırsa pnomatik sistem adını alır. a- Kazan altı teknesi :
Kazan altında yer alıp içerisi su ile doludur. Kazan teknenin içerisinde yüzer halde bulunmaktadır. Teknenin içerisindeki su hem kazanın içerisini hava girmesine engeller hemde yanma odasından aşağıya düşen curufların soğumasını sağlar. b- Curuf çıkarıcılar :
Kazan altı teknesinde toplanan curufları çıkarıp curuf bantına aktarırlar.c- Curuf bantları :Curuf çıkarıcılarından aldığı curufları dışarıya (dağa) atarlar. d- Kompresörler :Pnomatik kül atma sisteminde gerekli olan basınçlı havayı temin ederler. e- Kül toplama tankı :Küller ekonomizör, dönerli hava ısıtıcısı (Luvo), elektrofiltre ve baca altında toplanırlar. Kompresörlerden gelen basınçlı hava enjektörler vasıtasıyla kül toplanan yerlere verilir. Basınçlı hava beraberinde külleri alarak kül toplama tankına götürür. Burada kül ile hava birbirinden ayrılır, daha sonra tekrar basınçlı hava verilerek küller kül nemlendirme istasyonuna gönderilir. f- Kül nemlendirme istasyonu :Buraya gelen küller önce havadan ayrılır. Daha sonrada su ile nemlendirilerek bantlarla dışarıya (dağa) atılırlar. 4- Yoğuşum suyu sistemi : a- Kondense :Kondensenin içerisinde binlerce bakır alaşımlı borular vardır. Bu boruların içerisinden soğutma kulesinden gelen su geçer boruların dışına da AB Türbininden gelen çürük buhar dökülür. Boruların dışından geçmekte olan çürük buhar ısısının soğutma suyuna vererek yoğuşur ve kondensenin altından (hotwel) toplanır. Isınan soğutma suyuda tekrar soğutma kulelerine geri döner. Bu esnada kondensede oluşan gazlar ejektörle dışarıya atılırlar. Böylece kondensede devamlı vakum tutulur.b- Kondense tahliye pompası :Kondensede toplanan yoğuşum suyunun AB Isıtıcılarından geçirerek kazan besleme tankına gönderir.c- AB Isıtıcıları :Tahliye pompası ile kazan besleme tankı arasında yer alırlar. Türbinden aldıkları ara buharlarla tahliye pompasından gelen suyu ısıtırlar. İçlerinde boru demetleri bulunur, borunun içinden tahliye pompasından gelen su geçer, ana buharda boruların dışına dökülür. Isınan su besleme tankına gider, ısısını veren ara buharda yoğuşur ve kondenseye dökülür. AB ısıtıcılarıyla beraber glend kondense, ejektör buharı kondensesi, drenaj soğutucuları ve degazör bulunabilir.d- Degazör :Degazörle kazan besleme tankı beraber monte edilmişlerdir. AB Isıtıcılarından gelen tahliye (Yoğuşum) suyu degazörden geçer. Degazör fiziksel yolla suyun içindeki gazları atmosfere atar. Degazörün iyi çalışabilmesi için sıcaklığının basıncına eş değer kaynama sıcaklığında olması ve suyu çok ufak parçalara ayırması gerekmektedir. 5- Besleme suyu sistemi : a- Kazan besleme tankı :Degazörde gazı alınan su besleme tankında toplanır. Bu tank kazan besleme pompalarına depoluk görevi görür. Hemde pompa seviyesinden daha yüksek seyiyede bulunduklarından onların emiş basınçlarını yükseltirler. b- Ön (buster) pompa :Kazan besleme pompalarının emiş basınçlarını yükseltirler. Böylece onlara kavitayondan korumuş olurlar. c- Kazan besleme pompaları : Kazan besleme tankındaki suyu YB ısıtıcıları ve ekonomizer borularından geçirerek doma gönderirler. d- YB Isıtıcıları :Kazan besleme pompası ve ekonomizer arasında yer alırlar. İçerisinde boru demetleri bulunur, besleme pompasından gelen su borulardan geçer. Türbinden alınan ara buharda boruların dışına dökülür. Isınan besleme suyu eko borularına gider. Isını veren ara buharda yoğuşarak besleme tankına dökülür. e- Ekonomizör : YB Isıtıcılarından gelen besleme suyunun yanma gazı ile ısıtırlar. Eko’yu terk eden besleme suyu basıncına karşılık gelen kaynama sıcaklığında olup, doma gider.f- Dom ve ekran (Buharlaştırıcı) boruları :Ekodan gelen besleme suyu doma gelir. Domdan, dom düşü borularıyla kazan alt kollektörüne geçer. Kazan alt kollektöründen de ekran borularına giriş yapar. Ekran boruları kazan yanma odası çevresinde dizilmiş olarak bulunurlar. Ekran borularına gelen su, sıcaklığın etkisiyle buharlaşır ve doymuş buhar kollektöründen tekrar doma gider. Domla ekran boruları arasındaki bu sirkülasyonu tabi sirkülasyon, kazana da tabi sirkülasyonlu kazan denir.Domdaki doymuş buhar kızdırıcılara giderken seperatörden geçer. Böylece içerisindeki sulardan temizlendikten sonra gider.Dom hem ekran borularını su altında tutup tabi sirkülasyonu sağlar hemde kızdırıcılara giden buharı sudan temizler. 6- Ana buhar sistemi : a- Kızdırıcılar :Domdaki kuru doymuş buharın sıcaklığı yükseltirler. Birkaç petek (kangal) olarak imal edilirler. Her petek ayrı ayrı birbirine kollektörlerle bağlanmışlardır. Eğer sıcaklıklar fazla yükselirse bu kollektörlerde sıcaklığı düşürmek için su enjeksiyonu yapılır. Kızdırıcılarda buhar 540 °C civarına kadar ısınır. b- YB Türbini :Kızdırıcıları terk eden buhar YB türbinine gelir. Burada önce iki ayrı vanadan geçer. 1b- Ani stop valfi :Türbine girişteki ilk vanadır. Reglaj yağı (Basınçlı yağ) kuvvetiyle çalışır. Buhar yolunu açıp kapamaya yarar. Türbin emniyet sistemleri bu valfa kumanda ederler.2b- Reglaj valfi : Türbine girişte ikinci vanadır. Buda reglaj yağı (basınçlı yağ) kuvvetiyle çalışır. Türbinin yüküne göre buhar miktarını ayarlar. Türbin hız regülatöründen sinyal alarak çalışır. Bu iki vanayı terk eden buhar türbin buhar kasasından lülelere, lülelerden seyyar ve sabit kanatların tarayarak genişleyip basınç ve sıcaklığı düşmüş halde YB Türbinini terk edip tekrar kızdırıcılara gider. c- Tekrar kızdırıcılar : YB türbinini terk eden buharın sadece sıcaklığını eski sıcaklığına (540 °C) getirmek için tekrar kızdırıcılar dizayn edilmiştir. Bunlarda kızdırıcılar gibi kangallar halinde bulunurlar. Eğer sıcaklık fazla artarsa kangallar arasındaki kollektörlerden sıcaklık ayarı için su püskürtülür. Tekrar kızdırıcıları terk eden buhar OB türbinine gider.d- OB Türbini : Tekrar kızdırıcılardan gelen buhar OB türbini girişinde yine ani stop ve reglaj valflerinden geçerek türbine girer. Daha sonra türbinde genişleyerek dışarı çıkar. OB türbininden çıkan buhar boruyla AB türbinine girer.e- AB Türbini : OB türbininden gelen buhar AB türbinine gelir. Bu türbinin girişinde vana yoktur. Buhar hemen türbine girer. Bu türbinde genişleyen buharın basınç ve sıcaklığı çok düşmüştür. Onun için bu buhara çürük buhar denir. İçerisinde su zerreleride oluştuğu için yaş buharda denir. AB türbininde genişlemesini bitiren buhar çürük buhar olarak kondenseye dökülür. 7- Kondense sirkülasyon suyu sistemi : a- Sirkülasyon suyu pompası : Soğutma kulesi havuzundan aldığı suyu kondenseye gönderir. Kondense borularından geçen su ısınarak soğutma kulesine geri gönderir.b- Soğutma kulesi : Kondenseden gelen ısınmış su soğutma kulesinin üst kısmında önce komple yüzeye dağılır. Sonra yüzey büyütücü PVC elemanlarından geçerken, soğutma kulesi bacasında bulunan aspiratörün çektiği hava ile karşılaşarak ısı alışverişi yaparlar, ısısını veren soğutma suyu soğur ve soğutma kulesi havuzunda toplanır. Isıyı alan havada bir miktar su buharı ile beraber kule bacasından atmosfere atılır. 8- Elektrik sistemi : a- Alternatör : Stator ve rotor diye iki ana parçası vardır. Stator sabit olup gövdeyi oluşturur. Rotor ise hareketli parça olup türbin tarafından döndürülür. Rotoru sargılıdır. Bu sargıları ikaz dinamosu tarafından doğru akım verilir. Böylece rotorda manyetik alan meydana gelmiş olur. Rotor aynı zamanda türbinle döndürüldüğü için döner manyetik alan meydana gelir. Statorda ise çevreye eşit aralıklarla yerleştirilmiş üç ayrı sargı bulunur. Bu sargılar döner manyetik alanın içerisinde bulunduğu için üzerlerinde elektrik akımı meydana gelir. Her sargıda üretilen elektrik akımına faz adı verilir. Alternatörde üç ayrı sargı olduğu için, üç ayrı faz meydana gelmiş olur. Bu fazlar R,S,T, diye isimlendirilir. Bu sargıların birleştiği diğer uç ise nötürdür. Alternatör sargıları ısınacağı için kendi yüklerine göre havayla, hidrojenle veya saf su ile soğutulurlar. Alternatörde üretilen elektrik akımının bir miktarını (yaklaşık olarak gücünün % 10’u) santral iç ihtiyacında kullanmak için iç ihtiyaç trafosu ile geri alırız. Geriye kalan elektrik akımı ise enterkonnekte sistemi vermek için ana trafoya göndeririz. d- İkaz dinamosu : Türbin milinden hareket alarak doğru akım üretir. Üretmiş olduğu doğru akımı alternatör rotorunun sargısına verir. c- İç ihtiyaç trafosu : Alternatörün üretmiş olduğu elektriğin bir miktarı santralın kendi ihtiyaçlarında kullanılmak üzere geri alınır. Bu elektriğin gerilimi yüksek olduğundan iç ihtiyaç trafosu ile gerilim santraldaki motorların gerilimine uygun olarak düşürülür. d- Ana trafo (Transformotor) : Alternatörün üretmiş olduğu elektriğin gerilimi ana trafo vasıtasıyla enterkonnekte sisteme uygun olacak şekilde yükseltilerek verilir. e- Ayırıcı : Yüksüz elektrik hattını açıp kapamaya yarar. f- Kesici : Yüklü elektrik hattını açıp kapamaya yarar. g- Bara : Ana trafodan gelen yüksek voltajlı elektrik enerjisini müşterilere dağıtan iletken bir hattır.h- Fiderler : Baradan sonra her müşteriye giden hatta fider denir. Ayırıcı, kesici, bara ve fiderler şalt sahasında bulunurlar. 9- Su arıtma sistemi : Ham su geçici ve kalıcı sertlik olmak üzere iki çeşit sertliğe sahiptir. Bunların her birisi ayrı ayrı ünitelerde yok edilir. a- Geçici sertlik alma ünitesi :Bu ünitede ham su havuzu flakülatörler, kum filtreleri ve geçici sertliği alınmış su havuzu bulunur. a1-Ham su havuzu : Tabi kaynaklardan (kuyu, nehir v.b.) gelen su santral yakınındaki ham su havuzunda toplanır. Kapasitesi büyük bir havuzdur. İçerisinde bakterileri öldürmek için klor verilir.a2- Flakülatör (Reaktör-Akselatör) : Geçici sertliği almak için kimyasal reaksiyonun olduğu yerdir. Ham su içerisindeki geçici sertliği gidermek için sönmüş kireç (Ca (OH)2 ) ve jel şeklinde oluşan maddeleri dibe çökertmek içinde demir üç klorür (FeCl3) verilir. Buna Koegülen madde de denir. Koegülen madde olarak demir üç klorürün yerine aluminyum sülfat, sodyum alümünat veya demir sülfat da verilebilir. Reaksiyonun iyi olması için ham suyun, sönmüş kirecin ve koegülen maddenin birbirine çok iyi karıştırılması ve ham suyun sıcaklığının da reaksiyona uygun olması gerekmektedir. Reaksiyon sonucunda meydana gelen çamurlar dibe çöker oradan da dışarıya atılır. Geçici sertliği alınmış suda süzülerek flakülatörün üst yüzeyine çıkar, daha sonra kendi akışı ile kum filtrelerine gider. a3- Kum filitreleri : İçerisinde kum ve çakıllar bulunur. Flakülatörden gelen suyun içerinsindeki fiziksel pislikleri temizlerler. Temizlenmiş su geçici sertliği alınmış su havuzuna geçer. Belirli miktarda su geçtikten sonra kum filtresi kirlenir. Temizlemek için önce kompresörden gelen basınçlı hava tersten verilerek kumlar kabartılır. Daha sonrada yine tersten temiz su verilerek temizlenir.a4- Geçici sertliği alınmış su havuzu : Kum filtrelerinde temizlenerek gelen su bu havuzda toplanır. Buradan da gerekli yerlere su verilir. (Demineralize sistemi, Yangın sistemi, İçme suyu sistemi, Soğutma suyu sistemi v.b.) b- Kalıcı sertlik alma ünitesi (Demineralize istasyonu) : Santral için gerekli saf suyu üretir. Bu ünitede aktif karbon filtresi, katyon, anyon mixed reçineleri ve saf su havuzu bulunur. 1b- Aktif karbon filtresi : Reçinelere gitmekte olan suyun içerisindeki kloru tutar. Çünkü klor reçinelere zarar verir. Bu filtrenin yerine sodyum sülfit enjekte edilebilir. 2b- Katyon reçinesi : Suyun içerisinde sertlik yapan tuzun artı (+) iyonu ile kendi içerisinde bulunan hidrojen iyonunu yer değiştirirler. Böylece katyonu terk eden su asitik özellik kazanmış olur. Katyon reçinesi kirlenirse seyreltilmiş asitle rejenerazyon .(temizleme yapılır) 3b- Anyon reçinesi : Suyun içerisinde sertlik yapan tuzun eksi (-) iyonu ile kendi içerisinde bulunan hidroksil (-OH) iyonunu yer değiştirirler. Anyon reçinesini terk eden su saf hale gelmiştir. Anyon reçinesi kirlenirse seyreltilmiş sodyum hidroksil (kostik) NaOH ile rejenerasyon (temizleme) yapılır. 4b- Mixed reçinesi : Katyon ile anyon reçinelerinin karışımıdır. Katyon ve anyon reçinelerinden kaçan iyonları tutar. Kirlenirse önce katyon ve anyon reçineleri birbirinden ayrılır. Daha sonrada katyon asitle anyonda kostikle temizlenir.5b- Saf su havuzu : Mixed reçinesinden sonra tamamen saf hale gelen su bu havuzda toplanır. Santral su buhar çevriminde su eksilmesi olursa buradaki sudan katma suyu alınır. Katma suyu genellikle kondenseye verilir. c- Buharlaştırma metodu ile saf su üretmek : Bazı santrallarda saf su buharlaştırma yoluyla üretilir. Bu sistemde, sodyum katyon reçinesi (zeolit) ve buharlaştırıcı (eveparatör) kullanılır. 1c- Sodyum katyon reçinesi (zeolit) : Sodyum içerisinde sertlik yapan tuzun artı (+) iyonu ile reçinenin kendi içerisinde bulunan artı sodyum iyonunu (+Na) yer değiştirir. Böylece sodyum katyon reçinesini terk eden suyun içerisindeki tuz, sodyum tuzu olmuş olur. Çünkü sodyum tuzları suyun buharlaştırılması esnasında çamur olarak dibe çöker. Çamuru atmakta ise kolaydır. Eğer bu reçine kullanılmasaydı, diğer tuzlar taş olarak buharlaştırıcı borularına yapışacak ve boruları patlatacaktı. Sodyum katyon reçinesi kirlenirse yemek tuzu (NaCl) ile rejenerazyon (temizleme) yapılır. 2c- Buharlaştırıcı (eveperatör-Distilatör) : Sodyum katyon reçinesinden gelen suyu kızgın buhar kullanarak buharlaştırır ve sisteme verir. Böylece santralın su buhar çevriminin su eksikliğini gidermiş olurlar.
