2.2 ALGILAYICILAR ( SENSÖRLER )
Bu elemanlar kontrol edilecek bir makine ya veya bir sisteme direkt olarak
ağlanırlar. Bilgi, bu elemanların elektriksel akım değerlerine göre algılama PLC’ ye
iletilir. Algılayıcılara örnek olarak;
1) Sınır anahtarlar
2) İşaret üreticiler
3) Fotoseller
4) Sıcaklık algılayıcıları verilebilir.
Otomasyonun oluşturan sisteminin başlıca elemanlarından olan sensörleri,
sensör çeşitlerini kısaca açıklayalım.
Basmalı veya kendi algılama maddesini gördüğünde tüm işlemlerin otomatik
üretim akışı ve makine hareketlerinin geri besleme bilgisinin denetleyici birimlere
aktarılması için sensörlere ihtiyaç duyulur. Sensörler konum, sınır seviye hakkında
bilgi veren veya darbe iletici olarak görev yapan standart üç renkli kablolu
elemanlardır.
Elektronik sensörler içerisinde iki tanesi güvenirliliğini kanıtlamıştır. Bu
sensörler Endüktif ve Kapasitif yaklaşım anahtarıdır ve çok geniş bir malzeme
çeşidini algılayabilir. Buna bir örnek vermek gerekirse kapasitif bir sensörle karton
kutunun arkasındaki cam camın içerisinde sıvı var mı? Onu algılattırılabilmektedir. Bu
durumda algılanan elemana göre sensör seçimi yapılması gerekir. Aşağıda birkaç
sensör ve algıladığı maddeler verilmiştir.
11
PROGRAM LANABİLİR KONTROL SİSTEMLERİ Topak
a) Manyetik sensörler, mıknatısları algılar.
b) Optik Sensörler, ışığı yansıtan veya yolunu kesen malzemeleri algılar.
c) Makaralı siviçler, makarayı bastırma gücüne sahip her şeyi algılar.
d) Kapasitif sensörler, kağıt, metal, plastik, sıvı, nem, cam gibileri algılar.
e) Endüktif sensörler, metalleri algılar.
f) Ultrasonik sensörler, sesi yansıtan veya kesen malzemeleri algılar.
g) Pnömatik sensörler, havayı yansıtan veya yolunu kesen her şeyi algılar.
GİRİŞ
Tüm otomatik işlemlerde üretimin akışı ve makine hareketlerinin, geri besleme bilgisi
olarak denetleyici birimlere aktarılması için sensörlere kesinlikle gerek vardır.
Sensörler konum, sınır, seviye bilgileri verirler veya darbe iletici olarak görev
yaparlar. Elektronik sensörler içinde iki tanesi endüstri uygulamaları için çok güvenilir
olduklarını kanıtlamışlardır: İndüktif ve kapasitif yaklaşım anahtarları. Bu yaklaşım
anahtarları çok geniş bir malzeme çeşidini dokunmadan algılamak için uygundur.
Bu seminer notlarında bu iki sensörün çalışma ilkeleri, olası kullanım kıstasları ve
özelliklerine detaylı olarak yer verilmiştir. Tipik uygulamaları ve her uygulamaya en
uygun seçimi kolaylaştırmak için olası yapı şekilleri gösterilecektir. İndüktif ve
kapasitif sensörler için kullanılan çok fazla isim vardır yaklaşım anahtarı, dokunmasız
konum gösterici, yaklaşım algılayıcı vb... Ek olarak üretici firmaların özel isimleri de
kullanılmaktadır, örneğin efector (ifm electronic 'in tescilli markası) Bu notlarında
kullanılacak olan terim uluslararası standart kabul edilen "yaklaşım anahtarı" dır.
2. İNDÜKTİF YAKLAŞIM ANAHTARLARI
2.1. İNDÜKTİF YAKLAŞIM ANAHTARLARININ ÇALIŞMA İLKESİ
İndüktif yaklaşım anahtarı, iletken malzeme içerisinde girdap akımı kayıplarının
neden olduğu bir rezonans devresinin kalite faktöründeki değişikliğin fiziksel
etkisinden yararlanır. Bir LC osilatörü 100 kHz. ile 1 MHz. arasında yüksek frekanslı
bir elektromanyetik alan oluşturur ( Bkz. şekil 1 şekilden görüldüğü gibi alan herhangi
bir yöne yönelmeden sargı eksenine göre simetrik biçimlenir. Bununla beraber
gerçekte, yalnızca akım taşıyan iletkenden oluşan bir sargı kullanılmaz ve yüksek
geçirgenliği olan Ferit malzeme yardımıyla elektromanyetik alana istenilen doğrultuda
bir yön v Bkz. şekil 2 ve 3 ) . Ferit çekirdek üzerine yerleştirilen sargının manyetik
alanı sensör etrafında yoğunlaşmış olur (özellikle duyarlı bir hale gelen sensörün
etkin alanının ön tarafında) . Eğer sargı ve Ferit çekirdek ayrıca bir metal ekranla
çevrilmiş ise ( Bkz. şekil 3 ) manyetik alan tümüyle sensörün ön tarafındaki alanda
sınırlanmış olur. Böylece sensörün kenarları anahtarlama özelliğini etkilemeden
tümüyle metalle çevrilebilir ( gömülebilir montaj özelliği ) .
12
PROGRAMLANABİLİR KONTROL SİSTEMLERİ Topak
Şekil 1
Şekil 2
Şekil 3
13
PROGRAMLANABİLİR KONTROL SİSTEMLERİ Topak
İndüktif sensör resimleri
Eğer bir iletken malzeme, yaratılan elektromanyetik alan içine girerse, indüksiyon
yasasına göre malzeme içinde girdap akımları oluşur ve osilatör devresinden enerji
çeker.
İndüktif sensörün elektromanyetik alanı
1- Ferit çekirdek
2- Sargı
3- Muhafaza
4- Elektromanyetik alan
Şekil 4