İŞLETMELERDE BAKIM HİZMETLERİ VE ÖNEMİ
Kurulu Tesislerde BAKIM HİZMETLERİ, ilk olarak 19. yy. da sanayi devrimiyle arıza bakım olarak ortaya çıkmış , 1.ve 2.dünya savaşları sırasında savaş teçhizatlarında koruyucu bakım olarak uygulanmaya başlanmış , 1960 larda elektronik sanayisinin gelişimiyle uyarıcı bakım uygulanarak arızaları önceden bulmak ve önleyici bakım ile arızaların önüne geçmek suretiyle , gelişimi sürdürmüştür.
Ülkemizde BAKIM HİZMETLERİ genellikle gerekli ilgiyi görmemiş , ciddi yatırımların yapılması suretiyle oluşturulan sistem ve ekipmanlar gerekli bakımların yapılmamasından dolayı nominal çalışma ömürlerinin altında çalışmış , kritik duruşlar meydana gelmiş ve İşletmeler maddi kayıplara uğramıştır. İşletmelerde Bakım Hizmetlerine ilgisizlik nedenlerinin başında , İşletmelerin bakımsızlıktan kaynaklanan onarım ve cihaz değişim giderlerini ve kritik duruşların İşletmeleri uğrattığı zararları analiz etmemesi ve bu giderlerin yapılacak bakım giderleri ile karşılaştırmamaları gelmektedir.
İşletmelerde bakım hizmetlerine gerekli önemin verilmemesi , profesyonel bakım firmalarına talebin azalmasına ve bakım firmalarında hizmet kalitesinin düşmesine neden olmakta ,bu şartlarda yapılan bakım hizmetleri prosedür olmaktan öteye geçememektedir. Söz konusu olumsuzlukların giderilmesi , İşletmelerin bakım hizmetleri konusunda bilinçlenmesi ve bakımın prosedür olmaktan çıkıp , bakım firmalarından alınan hizmet beklentilerinin arttırılmasına bağlıdır.
İşletmelerde Bakım Hizmetleri ,
- Can ve mal güvenliğini en üst düzeyde tutmak,
- İstenmeyen duruşları en aza indirmek,
- Sistem ve ekipmanların çalışma ömürlerini nominal değerlerde tutmak veya uzatmak ,
- Cihazların nominal değerlerde çalışmasını sağlamak ,
- Çalışma ömürlerini doldurmuş cihazları tespit etmek ve kritik duruşlara yol açmadan değiştirmek,
amacına hizmet eden , koruyucu bakım , uyarıcı bakım , önleyici bakım ve arıza bakım olarak 4 temel bölüme ayrılan ; işletmelerde periyodik bakım ve revizyonların yapılması , arızalı cihazların onarılması yada değiştirilmesi , gerekli test ve ölçümlerin yapılması ve değerlendirilmesi ile tüm bu çalışmaların raporlanması ve kayıt altına alınması olarak belirtilen hizmetlerden oluşan çalışmalar bütünü olarak tanımlanabilir.
Bakım Hizmetleri tanımında belirtilen çalışmaların planlı bir şekilde yapılmaması ve işletmeye özel bir program içerisine alınmaması , gerek yeni potansiyel arıza noktalarının oluşmasına , gerekse bakım giderlerinin artmasına neden olacak ve bakım hizmetlerinin amacından uzaklaşmasına yol açacaktır. O halde bakım hizmetlerinin başlatılabilmesi için , İşletmeye özel bir çalışma yapılmalı , tüm sistem ve ekipmanların durumları tespit edilmeli , hangi ekipmanlara ne kadar aralıklarla bakım yapılacağı belirlenmeli , gerekli ölçümler yapılmalı ve sonuçlar değerlendirilmeli , işletmede en az maliyetle , en uygun bakımın nasıl yapılacağı , yani işletme için en uygun bakım düzeyinin belirlenmesi gerekmektedir. Söz konusu bakım düzeyinin belirlenmesi , İşletmelerde MEVCUT DURUM TESPİT RAPORLARI ile mümkün olmaktadır.
MEVCUT DURUM TESPİT RAPORU :
Mevcut Durum Tespit Raporu ,İşletmede bulunan tüm sistem ve ekipmanların durum tespitlerinin yapılması ve elde edilen veriler ışığında İşletmeye özel bir İŞLETME BAKIM PROGRAMI hazırlanmasından ibarettir. MDT Raporu 1.aşamasında yapılan çalışmaların amacı, işletmeye ait tüm sistem ve ekipmanların mevcut durumlarının tespit edilmesidir. Bu amaca yönelik, tüm sistem ve ekipmanların incelenmesi , hatalı işletme uygulamalarının tespit edilmesi , işletmede can ve mal güvenliğini tehlikeye sokabilecek potansiyel arıza noktalarının belirlenmesi , gerekli ölçümlerin gerçekleştirilmesi gibi çalışmalar yapılır. MDT Raporu 2.aşamasında ise , 1.aşamada tespit edilen sonuçların değerlendirilmesi ve İşletme için en az maliyetle en uygun bakım düzeyinin tespit edilmesi amacıyla , İşletme için özel İŞLETME BAKIM PROGRAMI hazırlanır.
Hazırlanan İşletme Bakım Programında ;
- İşletmeye ait sistem ve ekipmanlara ne kadar aralıklarla ( bakım periyotları) , hangi bakımların uygulanacağı ( bakım formları ) ,
- Farklı noktalardaki kritik duruşların İşletmeye getireceği duruş maliyetlerinin ( duruş işgücü kaybı,arıza giderme maliyeti ) belirlenmesi ve bu duruşların önlenmesi için gerekli bakım maliyetleri ile karşılaştırılması suretiyle oluşturulacak bakım planları ,
- Malzeme maliyetinin fazla ancak duruşun kritik olmadığı sistem ve ekipmanlardan kaynaklanan duruşlar için gerekli bakım – onarım senaryoları,
- Geçmişte yapılmış tüm teknik müdahalelerin kayıt altına alınması ve analizi,
- İleride yapılacak bakım bilgilerinin kayıt altına alınabilmesi için gerekli alt yapı,
- Tahmini bakım maliyetleri ,
- Beklenmedik duruşlara yol açabilecek cihazlara ait yedek parça malzeme maliyetleri ile duruş kayıplarının yol açacağı kayıpların karşılaştırılması ve ortaya çıkacak malzeme kritik stok seviyeleri , stok maliyetleri ve stokta uzun süre hareket görmeyen bakım malzemelerinin tespiti,
- Sistemde geçmişe ait arıza verilerinin oluşturulması ve istatiksel bilgilerden faydalanarak , potansiyel arıza noktalarının tespiti,
- İşletmede uygulanabilecek enerji tasarruf tedbirlerinin tespiti,
gibi çalışmalar yapılır.
PERİYODİK BAKIM HİZMETLERİ :
Periyodik Bakım Hizmetleri , gözle , mekanik ve elektriksel olarak , Mevcut Durum Tespit Raporu sonucunda oluşmuş İşletme Bakım Programına uygun aralık ve nitelikte, profesyonel cihaz ve ekipmanların kullanılması suretiyle , özellikle profesyonel firma ve personelle yapılan planlı bakım hizmetlerinden oluşmaktadır.
Yapılan periyodik bakımlar ile , tüm sistem ve ekipmanlar kontrol altına alınacak , işletmelerin büyük bir çoğunluğunda karşılaşılan , işlevini kaybetmiş ekipman görüntüleri en aza indirilecektir. Unutulmamalıdır ki kendi hallerine bırakılan tesisatlar zaman içerisinde , işletmelerde genellikle karşılaşılan aşağıdaki istenmeyen görüntüleri verecektir. Bu görüntülerde ; bakımsız bir armatürün kullanılamaz hale gelmesi , bakımsız bir motorun çalışma ömrünü doldurmadan devre dışı kalması, bakımsız bir paratonerin işlevini yitirmesi ve binayı korumasız bırakması , bakımsız bir topraklama barasının kullanılamaz hale gelmesi sonucu can ve mal güvenliğini korumasız bırakması , bakımsız bir pano içerisinde biriken tozların panoda her an bir yangına sebebiyet verebilecek durumda olması , bakımsız bir prizin kullanılamaz hale gelmesi açık olarak tespit edilebilmektedir.
Periyodik Bakım Hizmetleri ile ilgili yapılması gereken kontrol ve bakım periyotları , ülkemizde belirli yönetmeliklerle belirlenmiş olup konu ile ilgili Elektrik Mühendisleri Odası ‘Bakım Hizmetleri Sözleşmesi’ ve ‘ Kodlu Bakım Yönergesi ‘ ile yurt dışı kaynaklı ‘ International Electrical Testing Association Inc.-Maintenence Testing Specifications for Electrical Power Distribution Equipment and Systems’ gibi dökümanlar periyodik bakımlarda İşletmelere yol gösterecek çalışmalar arasında yer almaktadır.
İşletmenin durumuna ( sistem yatırım maliyetleri , duruş kayıpları , çalışma süreleri vb.) bağlı olmakla birlikte orta hassasiyet gereken bir işletmede yaklaşık bakım aralıklarının aşağıdaki şekilde uygulanması , İşletme ‘ yi optimum bakım çözümüne yaklaştırmış olacaktır.