Doğrultma devreleri
DOĞRULTMA DEVRELERİ
Alternatif gerilim, elektronik devrelerin kaynak gerilimini sağlayabilmek için doğru gerilime çevrilir. Bu çevirme (doğrultma) işleminde çeşitli doğrultmaçlar kullanılır. Bunlar;
1- Yarım dalga doğrultmaç,
2- Orta uçlu tam dalga doğrultmaç,
3- Köprü tipi tam dalga doğrultmaçtır.
Doğrultmaçları daha iyi anlayabilmek için alternatif ve doğru gerilimi grafikler yardımı ile inceleyelim.
Alternatif gerilimin zamana göre yönü ve şiddetinin değiştiği görülmektedir. Pil veya akümülatör gerilimi sabit potansiyelli, tek yönlü (yönü ve şiddeti değişmeyen) ideal bir doğru gerilimdir.
1- YARIM DALGA DOĞRULTMAÇ: Yarım dalga doğrultucu, transformatör çıkışı ya da şebeke gerilimine bir diyot seri bağlanarak yapılan doğrultuculardır. Diyotun tek yönlü iletken olması, alternatif gerilimin doğrultulmasını sağlar. Şema 8.2 'deki yarım dalga doğrultmaç devresinde transformatörün sekonder sargı uçlarından 12 Volt alternatif gerilim alınır. Alternatif gerilimin pozitif alternansında diyotun anotuna (+), katotuna yük üzerinden (-) gerilim gelir. Bu durumda diyot iletime geçer ve yükün üzerinden akım geçişi başlar. Alternatif gerilimin negatif alternansında diyotun anoduna
(-), katotuna (+) gerilim geldiğinden diyot yalıtımdadır ve yük üzerinden bir akım geçmez.
Yarım dalga doğrultucular merdiven otomatiği, zaman rölesi gibi elektronik devrelerin girişlerinde bulunur.
2- ORTA UÇLU TAM DALGA DOĞRULTMAÇ:
Doğrultmaç devresi, sekonderi orta uçlu transformatör ve iki diyot ile yapılır. Burada transformatör sekonderi 2x12V, 2x9 V gibi eşit gerilimli olmalıdır.
Orta Uçlu Tam Dalga Doğrultmaç Devresi
Transformatörün 2x12 voltluk eşit çıkış gerilimi vardır ve birbirine göre simetriktir. Alternatif gerilimin pozitif alternansında D1 diyotu iletimde, D2 diyotu yalıtımdadır ve D1 diyotu yük üzerinden akım geçirir. Negatif alternansta ise D2 diyotu iletimde, D1 diyotu yalıtımdadır. Bu kez D2 diyotu yük üzerinden akım geçirir. Böylece her iki alternansta da yük üzerinden aynı yönde akım geçtiğinden tam dalga doğrultma yapılmış olur.
Orta uçlu tam dalga doğrultmaç, köprü tipi tam dalga doğrultmaç ile aynı özellikleri gösterir. Ancak bu devrede iki diyot kullanıldığından daha ekonomiktir.
Bu devrede dikkat edilmesi gereken husus, sekonderin simetrik gerilim çıkışlı olması gerektiğidir. Gerilimler farklı olursa, sekonderin büyük gerilim değerli tarafı daha çok yüklenir ve ısınmaya sebep olur.
3- KÖPRÜ TİPİ TAM DALGA DOĞRULTMAÇ:
En çok kullanılan ve dört diyot kullanılarak doğrultma yapan doğrultuculardır. Diyotlar, ikişer ikişer iletime geçer.
Transformatör çıkışındaki alternatif gerilimin pozitif alternansında D1 diyotunun anotuna (+), D2 diyotunun katotuna
(-) gerilim geleceğinden bu iki diyot iletime geçer
Köprü Tipi Tam Dalga Doğrultmaç Devresi
Bu sırada D3 ile D4 diyotları kesimdedir ve yük üzerinden akım geçer. Alternatif gerilimin negatif alternansında D3 diyotunun katotuna (-), D4 diyotunun anotuna (+) gerilim gelir ve bu iki diyot iletime geçer. Bu sırada yük üzerinden önceki ile aynı yönde bir akım geçer. Yarım dalga doğrultmaçta tek diyot kullanıldığından doğrultmaç çıkışından sekonder gücünün yarısı elde edilir. Halbuki köprü tipi tam dalga doğrultmaç çıkışından, sekonder gücünün tamamı ve daha az titreşimli bir gerilim alınır. Bu özellikleri sebebi ile elektronik cihazlarda daha çok köprü tipi tam dalga doğrultmaçlar kullanılır.
