TEKNİK EĞİTİM FAKÜLTELERİNİN
TEKNOLOJİ FAKÜLTELERİNE DÖNÜŞTÜRÜLMESİNE İLİŞKİN
RAPOR
1. Gerekçeler
a) Mevcut durumu ile Teknik Eğitim Fakültelerinden Mezun olanların gelişmiş ülkelerde diploma denkliği bulunmamaktadır. Mezunlarının unvan ve statüsü belirlenmemiştir. Bu bağlamda, kurumlarımızın gelişmiş ülkelerdeki standartlarda eğitim veren benzerlerine uygun yapılandırılmasına ihtiyaç bulunmaktadır.
b) Uluslararası Akreditasyon Kurumları tarafından akredite edilen Fakültelerin diploma programları incelendiğinde Teknik Eğitim Fakültelerinin mevcut yapısıyla akreditasyonunun mümkün olmadığı
görülmektedir.
c) Gelişmiş ülkelerde Teknik Öğretmen yetiştirme sistemi ülkemizdeki mevcut durumdan çok farklıdır. Bu ülkelerde, Mühendislik ve Teknoloji mühendisliği programları mezunlarından belirli endüstri deneyimi olanlara pedagojik formasyon vermek suretiyle istenen kriterlere uygun teknik öğretmen yetiştirilmektedir.
d) Mühendislik ve mühendislik teknolojisi eğitimi farklı ülkelerde genel olarak Mühendislik Fakülteleri ile Teknoloji Fakülteleri tarafından verilmektedir. Ülkemizde ise mühendislik ve teknoloji eğitiminin uygulama mühendisi yetiştiren Teknoloji Fakülteleri kısmı eksiktir.
e) Orta öğretimde genel liselere olan yönelmenin tekrar mesleki teknik eğitime kaydırılmasının sağlayacak ve ilaveten uygulama ağırlıklı ileri düzeyde beceri kazanmış elemanlar yetiştirecek yeni fakültelere ihtiyaç duyulmaktadır.
f) Endüstrinin aradığı; yeni ve ileri teknolojileri uygulayabilen, yetki ve sorumlulukları belirlenmiş nitelikli insan gücünün yetiştirilmesi, Teknoloji Fakültesi dönüşümü ile mümkündür.
2. Teknik Eğitim Fakültelerinin Bugünkü Durumu
Son yıllarda ülkemizde açılan Teknik Eğitim Fakültelerinin sayısı 19’’a yükselmiştir. Bu fakültelerden mezun olan öğrencilerin Teknik Öğretmen unvanı alarak Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Endüstri Meslek Liseleri, Çıraklık Eğitim Merkezleri ve Çok Programlı Liselerde Teknik Öğretmen olarak istihdam edilmeleri planlanmıştır. Teknik Eğitim Fakültelerinden mezun olan Teknik Öğretmenlerin başka bir alanda (örneğin endüstride) istihdam edilmesi amaçlanmamıştır. Buna rağmen, geçmiş yıllarda olduğu gibi bugün de Teknik Eğitim Fakültesi mezunları endüstrinin her alanında görev almaktadırlar. Ancak, öğretmenlik yapmayan bu teknik elemanların belirli bir unvan ve statüleri yoktur. Dolayısyla; mezunların üretim ve hizmet sektöründe çalışmaları teşvik edilmemekte aksine cesaretleri kırılmaktadır. Son yıllarda mesleki ve teknik orta öğretime ilginin azalması ile Milli Eğitim Bakanlığının Teknik Öğretmen ihtiyacı da hemen hemen ortadan kalkmış durumdadır. 1998-2002 yılları arasında atanan Teknik Öğretmen sayısındaki hızlı azalma Teknik Eğitim Fakültelerinin bugünkü durumunu açıkca ortaya koymaktadır (Şekil 1). Teknik eğitim fakültelerinden mezun olan öğretmenlerden milli eğitim kadrolarına atanabilenlerin toplam mezunlara oranı %5’in altındadır.
3. Teknik Eğitim Fakültesinin Gelişmiş Ülkelerdeki Eşdeğerliliği (Uluslararası Akreditasyon Kurumları Kriterleri ile Uyumluluğu)
Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı gibi Türkiye’deki Teknik Eğitim Fakültelerinin Avrupa ülkeleri ve Amerika’daki benzerleri, çeşitli üniversite, teknik üniversite, teknoloji enstitüsü bünyesinde ‘School of Technology’, ‘College of Technology’ veya ‘Faculty of Technology’ gibi isimlerle yer almaktadır (Çizelge 2). Teknoloji Fakültelerinin temel amacı endüstriye hem teorik hem de uygulama becerisi olan uygulama mühendisleri yetiştirmektedir. Kendi alanlarında temel mühendislik bilimlerine ait teorik derslerin okutulmasının yanı sıra o mühendislik alanına ait gerekli beceri eğitimi fakülte atölye ve laboratuarlarında verilmekte, çeşitli seçmeli derslerle de alan bilgisinde uzman eleman yetiştirilmesi sağlanmaktadır. Bu okullar çok yoğun bir biçimde endüstri kuruluşları ile işbirliği yapmakta olup, uygulamaların bir kısmının endüstride yapılması yanı sıra müfredat programları endüstrinin ihtiyaçları ve gelişen teknoloji doğrultusunda sürekli yenilenmektedir.
Ulusal veya Uluslararası Akreditasyon Kurumları Mühendislik ve Mühendislik Teknolojisi alanında eğitim veren kurumların sahip olması gereken asgari şartları belirlemiş ve bu şartlara sahip olan eğitim kurumlarına uluslar arası uygunluk belgesi vererek bu eğitim kurumlarının ve mezunlarının belirli bir standarda ulaşmasını hedeflemiştir. Uluslararası Akreditasyon Kurumları farklı temel alanlarda akreditasyon sağlamakta ve bu alanlar için farklı komisyonlar oluşturmuş bulunmaktadır. Örneğin;
• Yüksek Eğitimde Kalite Güvencesi Avrupa Ağı (European Network for Quality Assurance in Higher Education)
• Ulusal Mühendislik Birlikleri Avrupa Federasyonu (European Federation of National Engineering Associations, FEANI)
• İngiltere’de Mühendislik Konseyi (Engineering Council) adına yetkilendirilmiş Mühendislik Enstitüleri (Örneğin the Institution of Electrical Engineers IEE, the Institution of Mechanical Engineers IMechE)
Yüksek Eğitim için Kalite Güvence Ajansı (Quality Assurance Agency for Higher Education)
• Almanya’da Mühendislik ve Bilgisayar Bilimi için Akreditasyon Ajansı (Accreditation Agency for Programs in Engineering and Computer Science ASII)
• Japonya’da Mühendislik Eğitimi için Japonya Akreditasyon Kurulu (Japan Accreditation Board for Engineering Education)
• Amerika’da Akreditasyon (Accreditation in the USA)
• Yüksek Eğitim Akreditasyon Kurulu (Council on Higher Education Accreditation CHEA)
• Bölgesel Akreditasyon (Regional Accreditation (North Central, Middle States,…))
• Profesyonel Akreditasyon (Professional Accreditation)
• ABET (Acreditation Board for Engineering and Technology)
o Mühendislik Akreditasyon Komisyonu (ABET/EAC, Engineering Accreditation Comission)
o Teknoloji Akreditasyon Komisyonu (ABET/TAC, Technology Accreditation Comission)
o Bilgisayar Bilimleri Akreditasyon Komisyonu (ABET/CAC, Computing Accreditation Comission)
o Uygulamalı Bilimler Akreditasyon Komisyonu (ABET/ASA Applied Science Accreditation Comission)
o İş (Business AACSB)
o Eğitim (Education NCATE)
• Amerika Eğitim Dairesi (U.S. Department of Education)
• Kanada Profesyonel Mühendisler Konseyi tarafından kurulan Kanada Mühendislik Akreditasyon Kurulu (The Canadian Council of Professional Engineers (CCPE) established the Canadian Engineering Accreditation Board (CEAB)
Akreditasyon kurumlarının her biri, kendi alanlarında bulunan eğitim kurumlarının sahip olması gereken asgari şartları belirleyerek ilgili diploma programlarının akreditasyonunu yapmaktadır. Teknoloji Fakültelerinin diploma programlarının akreditasyonunu yapan kurumlardan biri Teknoloji Akreditasyon Komisyonu’dur (ABET-TAC). Bu komisyon tarafından belirlenen ve Teknoloji Fakültelerinin eğitim müfredatlarında bulunması gereken asgari kriterler incelendiğinde, uygulamalı eğitim yapan Teknik Eğitim Fakültelerinin genel yapısının bu fakültelere çok büyük benzerlik gösterdiği anlaşılmaktadır. Aradaki en önemli farklılık ise uluslararası akreditasyon kurumları tarafından akreditasyonu yapılmış yüksek öğretim kurumlarının temel amacının endüstrinin ihtiyacı olan uzman insan gücü yetiştirmeye yönelik olmasıdır. Çizelge 1’de gelişmiş ülkelerdeki akreditasyon kurumları tarafından akreditasyonu onaylanmış Teknoloji Fakültesi Diploma Programlarının örnek listesi görülmektedir. Çizelge 2‘ de çeşitli ülkelerdeki üniversitelerin mühendislik teknolojisi programlarına örnekler verilmiştir.
Çizelge 1. Çeşitli Ülkelerdeki Akreditasyon kurumları tarafından akredite edilen Teknoloji Fakültesi diploma programlarına örnekler
Program Adları
Automotive Engineering Technology Otomotiv Mühendisliği Teknolojisi
Manufacturing Engineering Technology İmalat Mühendisliği Teknolojisi
Mechanical Engineering Technology Makina Mühendisliği Teknolojisi
Design and Drafting Engineering Technology Tasarım ve Çizim Mühendisliği Teknolojisi
Electrical Engineering Technology
Elektrik Mühendisliği Teknolojisi
Electronics Engineering Technology
Elektronik Mühendisliği Teknolojisi
Architectural Engineering Technology Mimari Mühendisliği Teknolojisi
Civil Engineering Technology İnşaat Mühendisliği Teknolojisi
Construction Engineering Technology Yapı Mühendisliği Teknolojisi
Computer Engineering Technology Bilgisayar Mühendisliği Teknolojisi
Electromechanical Engineering Technology Elektromekanik Mühendisliği Teknolojisi
Mech. Design Engineering Technology Makina Tasarım Mühendisliği Teknolojisi
Aeronautical Engineering Technology Havacılık Mühendisliği Teknolojisi
Marine Engineering Technology Deniz Mühendisliği Teknolojisi
Telecommunications Engineering Technology Telekomünikasyon Mühendisliği Teknolojisi
Environmental Engineering Technology Çevre Mühendisliği Teknolojisi
Laser Electro-Optics Engineering Technology Lazer Elektro-optik Mühendisliği Teknolojisi
Aircraft Engineering Technology Uçak Mühendisliği Teknolojisi
Çizelge 2. Amerika ve Avrupa’daki Teknoloji Mühendisliği Bölümlerinden örnekler
Bolton Institute UK Computing and Electronic Technology Bilgisayar endüstrisi
University of Portsmouth UK Computer Technology Bilgisayar üretim-yazılım sektörü
Reutlingen University, School of Technology, Almanya Mechanical Engineering İmalat ve hizmet sektörü
Michigan Technological University, School of Technology ABD Mechanical Engineering Technology Mühendislik tasarımı, üretimi, araştırma ve geliştirme
Alfred State College, Rochester Institute of Technology ABD Electrical Engineering Technology Haberleşme, mikroişlemci sistem geliştirme ve test etme, tümleşik devre geliştirme, sistem mühendisliği teknolojisi ve kontrol sistemleri uygulamaları
Murray State University, ABD Construction Engineering Technology Projenin yürütülüşünü koordine eder, işadamı, maliyet hesaplama, sahada çalışma, inşaatın bütün fazlarını programlama, denetleme
Arizona State University, College of Technology and Applied Science ABD Manufacturing Engineering Technology Müşteri ve endüstrnin ürünlerini ve ekipmanlarını planlar, dener, üretir ve imal eder
Minnesota State University
College of Science, Engineering and Technology ABD Automotive Engineering Technology Araç endüstrisiyle ilgili profesyonel alanlar
Arizona State University, College of Technology and Applied Science ABD Electronics and computer Engineering Technology Tasarım, ürün geliştirme, imalat veya operasyonlarda mühendislik ekibinin bir üyesi olarak çalışır.
University of Huston College of Technology ABD Computer Engineering Technology Ağ/sistem yöneticisi, saha mühendisi, yazılım mühendisi, bilgisayar/test mühendisi, Web geliştirici, bilgisayar sistemleri mühendisi, programlayıcı
The Pennsylvania State University
School of engineering and engineering technology ABD Plastics Engineering Technology Teknik servis mühendisi, tasarım mühendisi, araştırma mühendisi, ürün geliştirme mühendisi, teknik satış mühendisi
4. Çeşitli Ülkelerdeki Mühendislik ve Mühendislik Teknolojisi Eğitimleri
Gelişmiş ülkelerde mühendislik eğitimi, bilgi-teori-tasarıma yönelik ve pratik beceri-uygulamaya yönelik olarak iki farklı alanda yapılmaktadır. Bu alanlar arasındaki fark aşağıdaki şekilde özetlenebilir.
Mühendislik (Chartered Engineer) ile Teknoloji Mühendisliği (Incorporated Engineer) eğitimlerini birbirinden ayıran en önemli unsur teori / tasarım ve beceri / uygulama alanındaki kazanımlardır (Çizelge 3). Teknoloji Mühendisliği (Engineering Technology), mühendisliğin ve bilimsel tekniklerin günlük hayatta karşılaşılan gerçek problemlere uygulanmasına önem vermektedir.
Matematik, statik, dinamik, makina elemanları gibi temel mühendislik dersleri, her iki programda da verilir. Ancak teknoloji fakültelerinde, mühendislik fakültelerine nazaran daha az teorik dersler bulunurken mesleğe yönelik teknik alan dersleri daha fazladır ve teoriden ziyade laboratuar/atölye uygulamalarına daha fazla yer verilir.
Mühendislik fakültelerinden mezun olan mühendisler daha fazla teorik, temel bilimler ve tasarım ağırlıklı eğitim aldıkları için çalışma alanları daha çok yeni ürün veya konsept tasarlamak ve planlama üzerinedir.
Teknoloji fakültelerinin programları öğrencileri pratik tasarım ve imalat uygulamaları için hazırlamaktadır. Teknoloji fakültelerinden mezun olanlar, mühendislik programlarından mezun olanların istihdam edildiği benzer işler ve konumlarda çalışmalarına karşılık, araştırma/yeni ürün geliştirme yerine imalat işlemleri/imalat sistemleri ve uygulamalarından sorumlu olmaktadırlar.
Mühendislik fakültelerinden mezun olanlar köprü, bina, elektronik cihaz, makine vb. ürünleri tasarlayıp imalata hazır duruma getirirlerken, teknoloji fakültelerinden mezun olanlar tasarlanan bu ürünlerin imalatından/uygulamasından sorumludurlar.
Yukarda açıklanan farklı mühendislik eğitimleri/statüleri ile ilgili olarak İngiltere örneği incelenebilir.
İngiltere Ulusal Mühendislik Kurulu (Engineering Council) mühendislik tanımı, yeterlikler ve sınıflandırmasıyla ilgili aşağıdaki mühendislik kategorilerini kabul etmektedir.
Bachelor (BSc, BA, BEng): Lisans eğitim düzeyini gösterir. Eğitim süresi 3 yıldır. Engineering Council of UK (ECUK) tarafından belirlenen kriterlere göre 4 yıllık bir eğitimi gerektirebilir (endüstri uygulamasıyla).
Chartered Engineer (CEng): Bu kategoride çalışan mühendisler, 3 veya 4 yıllık yaklaşık 180 ECTS kredisi alarak BEng, MEng veya BSc (Hons) + yüksek lisans derecesi veren fakülte mezunu olmaları gerekir. Bu tür mühendisler meslek odalarına girmeye hak kazanan mühendislerdir.
Incorporated Engineer (IEng): Bu mühendislik ünvanı için BSc derecesi gerekir. Ancak, 2-3 yıllık kolejlerden HND (Higher National Diploma) veya HNC (Higher National Certificate) derecesini kazandıktan sonra, belirli bir süre sanayi deneyimi ve lisans eğitimini tamamlayanlar da bu mühendislik sertifikası için başvurabilirler.
Çizelge 3. Mühendislik (Chartered Engineer) ile Teknoloji Mühendisliği (Incorporated Engineer) arasındaki Farklar
Chartered Engineer ile Incorporated Engineer Arasındaki Fark
Chartered Engineer Incorporated Engineer
Bilgi ve teori ağırlıklı Pratik beceri ağırlıklı
Yeni ürün tasarımı ile ilgili mühendislik Uygulama mühendisliği
Matematik modelleme, teori ve IT Uygun matematik ve bilimin uygulaması ve IT
Sistem oryantasyonu (örneğin, tasarım için seçeneklerin birleştirilmesi ve sürekli iyileştirme) Bugünün bilgisini detaylı bir şekilde uygulama
Araştırma ve geliştirme Ürünlerin kalitesini sağlama ve servis
Şu anda geçerli uygulamaların ötesinde tasarım, yeni teknoloji geliştirme ve yeni imalat yolları geliştirme Ürünleri ve sistemleri zenginleştirmek ve verimliliği arttırmak için günümüz teknolojisini kullanarak, ekonomik sistemler ve emniyetli prosedürler geliştirmek
Orta ve uzun dönem perspektifleri ve geleceğe ait vizyon geliştirme Günümüz amaçlarını gerçekleştirmek için kısa ve orta vadeli perspektif geliştirme
Ekip ve kaynak yönetimi Ekip ve kaynak yönetimi
6. Sonuç ve Öneriler
Yeniden yapılandırma çalışmaları çerçevesinde; Teknik Eğitim Fakültelerinin bina, alt yapı ve kadroları ile birlikte yeni kurulacak olan Fakültelere devredilmesi ve kurulacak fakültenin gelişmiş ülkelerdekilere benzer şekilde Teknoloji Fakültesi olarak isimlendirilmesi uygun olacaktır. Avrupa ülkeleri ve ABD incelendiğinde çok sayıda teknoloji fakültesi olduğu görülmektedir. Böyle bir yapılanmada temel hedefler aşağıdaki şekilde özetlenebilir.
• Oluşturulacak diploma programlarında dikkate alınacak temel kriter uluslararası akreditasyon kurumları kriterleri olması nedeniyle diploma programlarının isimlerinin ve eğitim programlarının uluslararası akreditasyon kurumları tarafından belirlenen kriterlerle uyumlu olması,
• Dört yıllık lisans düzeyinde eğitim vermesi,
• Teknoloji Fakültelerinden mezun olanların ihtiyaca ve mezunların isteklerine göre pedagojik formasyon aldıktan sonra Teknik Öğretmen olmaları,
• Yetiştirilen mezunların temel mühendislik bilgilerini ve metotlarını teknik beceri ile birleştirerek bunların gerçek hayata aktarılmasını sağlamaları
Bu değişimle ulaşılacak hedefler Çizelge 4’e gösterilmiştir.
Çizelge 4. Teknik Eğitim Fakültelerinin Teknoloji Fakültelerine dönüşümü ile aşağıdaki tabloda sunulan kazanımların elde edilmesi amaçlanmaktadır.
HEDEFLER SONUÇLAR (ÇIKTILAR)
ÜNİVERSİTE-SANAYİ İLİŞKİLERİ Beceri sahibi, sanayi ile iç içe uygulamacı teknik eleman yetiştirilecek, üniversiteler sanayi ile daha yakınlaşacak ve Ülkemizde önemli bir boşluk doldurulmuş olacaktır.
KOBİ+GİRİŞİM KOBİ destekleri gerek Avrupa’da gerek ülkemizde oldukça yaygınlaşmıştır. Teknoloji Fakültesi mezunları bunları değerlendirebilecek BECERİLİ-DONANIMLI ve GİRİŞİMCİLİK RUHUNA sahip elemanlar olacaktır. İş arayan değil, uygulamacı olduklarından İŞ ÜRETEN–GİRİŞİMCİ konuma sahip olacaklardır.
ULUSLAR ARASI TANINMA Mesleği, eğitimi ve becerisi kanıtlanmış, akredite edilmiş mezunlar, dünyanın her yanında iş ve işbirliği ile mesleğini geliştirme olanağı bulabileceklerdir.
AB-PROGRAMLARI BOLONYA süreci ile uyum yanında ERASMUS programlarında tanınma ve MTEM projesi başarısı gerçekleşecektir.
KALİTE Bu dönüşüm aynı zamanda “Uluslar arası Kalite Standartları”nı karşılayacak akdeditasyonu da birlikte getirecektir.
FİNANSMAN Dönüşüm ve kalite için gerekli altyapının gerektirdiği mali destek AB tarafından karşılanabilecektir.
ÖĞRETMEN KİMLİĞİ Oluşturulacak bir model çerçevesinde, teknoloji fakültesi mezunlarına pedagojik formasyon (veya tezsiz yüksek lisans) verilerek gerçek teknik öğretmenlik yolu açılacaktır.
DÖNÜŞÜM TEF mezunlarındaki mevcut işsizlik, kimlik bunalımı, endüstride ve uluslar arası piyasada tanımlanamama yerine aranan, tanımlı teknik eleman olunacaktır.
GERİ-BESLEME (Feedback) İş dünyasının ve uluslar arası ortamın aranılan teknik elemanı olmak Endüstri Meslek Liselerine ve dolayısıyla Teknoloji Fakültelerine daha iyi öğrenci çekecektir. Onların düzelmesi için önemli bir adımı oluşturacaktır.
ULUSAL İNNOVASYON (Yenilikçilik) Bilen insandan YAPABİLEN insana yönelinecek, yeni proje ve KOBİ gelişiminde etkin olan becerili teknik eleman açığı kapatılacaktır.
GELECEK VE KALKINMA Ülkenin geleceğinin ekonomik açıdan beceri sahibi insanların omzunda yükseleceğinin bilinci ile önemli bir hamle yapılacak, ara eleman boşluğu doldurulacak ve bu yüzden oluşan sorunların mühendislik mesleğine yan etkileri durdurulacaktır.
