Hayır.
Bobinli alıcıların (motor, balats..) şebekeden çektiği
reaktif endüktif güçtür.
Kapasitif özellikli alıcıların (UPS, kondansatör...) şebekeye verdiği güç ise
reaktif kapasitif güçtür.
Biz kompanzasyon yapmasak da motorlar çalışır. Yapsakta. Yapmamızın amacı şu: Şebekeden çekilen
reaktif endüktif gücü azaltmak. Bunu şöyle izah edersem daha iyi anlaşılır:
Birisi aldığı gıdadan zehirlenmiş diyelim. İyileşmesi için panzehir gerekli. Biz panzehiri öyle oranda vermeliyiz ki aldığı zehiri yok etsin veya azaltsın. Panzehiri de fazla verirsek hastanın durumu daha da kötüleşecek. Yani ne kadar zehir, o kadar panzehir.
Bu örnekte;
Hasta = motor
Zehir = şebekeden çekilen
reaktif endüktif güç,
Panzehir = Şebekeye verilen
reaktif kapasitif güç
Biz = Reaktif güç kontrol rölesi.
Bu bilgiler ışığında:
Motor çalışırken şebekeden hem
aktif güç hem de
reaktif endüktif güç (zehir) çeker. Şebekeden çekilen
reaktif endüktif gücü (zehiri) yok etmek için devreye
gerektiği kadar kondansatör (panzehir) bağlanmalı. Eğer kondansatör (panzehir) fazla bağlanırsa bu seferde sayaç kapasitif yazar (panzehir zehirler). Bu işlemleri de en iyi Reaktif güç kontrol rölesi yapar.
Aşağıda çizdiğim şekillere baktığımızda
P : Şebekeden Çekilen Aktif Güç,
Qe : Şebekeden Çekilen Reaktif Endüktif Güç,
Qc : Şebekeye verilen Reaktif Kapasitif Güç, olmak kaydıyla
Motorun çektiği
reaktif endüktif gücü, kondansatörün şebekeye verdiği
reaktif kapasitif güç ile yok ederiz (Veya azaltırız) Röle devreye her kademe aldığında şebekeden çekilen reaktif endüktif güç biraz azalır (Kondansatör gücüne göre.)
Aşırı kompanzasyon durumunun oluşması için ise, devreye alınan kondansatörlerin gereğinden fazla olması gerekir.
Mesela: Şebekeden çekilen
reaktif endüktif güç 15kVAr ise devreye
15kVAr lık
reaktif kapasitif güç girmeli ki toplamları sıfır olsun (Daha önce de belirtmiştim, bu ikisinin yönü birbirine zıttır.)
Eğer şebekeden çekilen
reaktif endüktif güç 15kVAr iken
devreye giren kondansatörlerin toplam kapasitesi 14kVAr ise, sayaç her saatte
1kVAr endüktif hanesine (5.8.0) kayıt yapacaktır. (Eksik kompanzasyon durumu. Atmış sigorta olabilir...)
Eğer şebekeden çekilen
reaktif endüktif güç 15kVAr iken
devreye giren kondansatörlerin toplam kapasitesi 16kVAr ise, sayaç her saatte
1kVAr kapasitif hanesine (8.8.0) kayıt yapacaktır. (Aşırı kompanzasyon durumu. Yapışık kontaktör olabilir...)
----------------------
Cos-fi ayarına da değineyim: Biz cos-fi'yi 0,98-0,99-1,00 yaptığımızda, röleye "devreye ne kadar büyüklükte kondansatör alacağını" izah etmiş oluruz. 0,98 yaptığımızda devreye az kondansatör alacaktır.
cos fi dediğimizde fi açısının komşu dik kenarının, hipotenüse oranını hesaplarız.
cos-fi=P/S
Tedaş trifelerine göre %20 den fazla endüktif/aktif oranında güç tüketirsek ceza gelir.
cos-fi'yi0,98 yaptığımızda fi açısının değeri:11,48o olmakta.
Bizim endüktif/aktif oranı ise güç üçgeninden Q/P'dir. Bu da tan-fi'dir (karşı dik kenar / komşu dik kenar)
tan-fi=Q/P
11,48o açısının tanjantı da 0,2030 etmekte yani %20,3 bu durumda ceza kaçınılmazdır.
cos-fi'yi 0,99 yaparsak, fi açısı 8,109o değerini alır. 8,109o açısının tanjantı da 0,1425'tir. Yani %14,25
Roboelektronik'de değinmiş. cos-fi'yi 1,00 bile ayarlasak biz, röle gecikme süresi, uygun kondansatör kapasitesi olmayışı gibi etkenlerden dolayı cos-fi'yi tam olarak 1,00 yapamamaktayız. Zaten tam olarak 1,00 yapılmış bir kompanzasyonda endüktif/aktif oranı
%sıfır olurdu.
Şunu da belirtmekte fayda var: Reaktif güç dediğimiz, reaktif endüktif ve reaktif kapasitif olmak üzere iki çeşittir. Bunların vektörel yönleri birbirinin tam tersi yöndedir. Eşit büyüklükteki Reaktif endüktif ve reaktif kapasitif güçlerin toplamı sıfırdır.
Daha önceden
edremit arkadaşımızın foruma eklediği bir anlatımla bu daha iyi anlaşılır:
https://www.kontrolkalemi.com/forum/konu/kısaca-kompanzasyon.673/