. Çalışmayan sistemin rolesini , kontaktörünü bulduk diyelim. Örneğin m8 kodlu motor ve 8 m1 kodlu kontaktör olsun.
1- önce güç devresine bakmalıyız. 3 faz kontaktöre kadar normal geliyormu? Bunu alışkanlık edinin kontaktör çekmiyorsa dahi girişinden 3 fazı ölçün.
2- Motorun termiği atık mı? Buda ilk bakılacaklar arasındadır yani fazlar ve termik. Termik atıksa hemen kurmayın motorun yanına gidin yada birini gönderin önce mekanik bir sıkışıklık olup olmadığını ve motorun ısınıp ısınmadığını kontrol edin. Termik atmasının nedeni 2 faza kalma, sıkışıklık, aşırı yük, kablo, klemens, kontaktör arızası gevşeklik yüksek düşük voltaj,sargının 1 tanesinin yada sargıların kavrulması ...olabilir.
1 ve 2 maddelerdeki (Güç devresindeki) arızaları bulmak için en önemli yardımcımız pens ampermetredir her şekilde motorun akımlarını ölçün bu alışkanlık motor hakkında size büyük tecrübe kazandıracaktır. Bir süre sonra akımlarından kaması sıyrılmış, klemensi gevşek, kablosu arızalı, sıkışık ... diyebileceksiniz.
3- Motorun kontaktörü çekiyor mu? Eğer kontaktör çekiyorsa arıza güç devresindedir. ya 3 faz tam gelmiyor, ya fazlar geçirmiyor ya kablo arızalı ya motor klemenslerinde uçlar kopmuş yanmış gevşemiş ya motorun dişlisi gevşemiş, kayışı kopmuş yada motor yanmış...... demektir. Eğer motor yanıksa çoğunlukla sigorta atar.
4- Motorun kontaktörü çekmiyorsa projeyi okumaya başılayabiliriz. İlk olarak kontaktörden önce gelen kontak nedir normalde açık mı? normalde kapalı mı? Yani kontaktöre enerji geçişini engelleyen nedir eğer ilk kontağın çıkışında enerji varsa kontaktörün bobini yanıktır yada nötr kablosu çıkık ,gevşek veya kopmuştur yada takip ettiğimiz kablo çıkık, gevşek veya kopmuştur. Eğer ilk kontağın çıkışında enerji yoksa girişine bakacağız girişinde var ve kontak enerji geçirmesi gerektiği halde geçirmiyorsa kontak bozuktur. Kontak temizleyici sprey ile temizlemeyi deneyin olmuyorsa boşta yedek kontak varsa bunu kullanın olmuyorsa kontaktör veya role neyse onu değiştirin.
Girişte enerji yoksa bir önceki kontağa bakın yukarıdaki şartları uygulayın. Bu kontak takibi ta ki kumanda sigortasına kadar devam edecektir. Sonuçta enerjinin geçmediği kontağı bulduğunuzda kontak neden geçirmiyor'u araştırmanız gerekiyor. Kontak mı bozuk yoksa başka bir nedenden dolayı enerji orada kesilmiş.
5- Elbette elektrik projeleri tamamen seri devrelerden oluşan basit kontak sistemleri değildir. Paralel kontaklarda doğru kontağı takip ettiğinizden emin olmalısınız. Örneğin sistemi elde çalıştıran (manuel) kontaktörü üzerinden otomatik çalışmada enerji neden geçmiyor diye uğraşabilirsiniz bu noktada projeyi iyi okuyup anlamak önemlidir.
6- Koruma roleleri yada sviçler birer kontak olarak düşünülmelidir. Bu cihazlar direk kontoktörün devresinde yada yardımcı bir role, kontaktör üzerinden devrede olabilirler. Öncelikle ana devreyi takip edin taki enerjinin geçmesi gerekirken geçmediği kontağı buluncaya kadar. Daha sonra bu kontak üzerinde yada bu kontağı çalıştıran cihaz üzerinde yoğunlaşın. Örneğimizde 8R3 rolesinden enerji geçmediğini bulduk role çekmesi gerektiği halde çekmiyor 8R3'ü ne çalıştırıyor? Artık arızayı başka bir yerde aramaya devam edeceğiz. Varsayalım ki 8R3 rolesi 8T3 ile kodlanmış bir ısı ölçüm cihazından enerji alsın şimdi 8T3 çıkış veriyor mu vermiyor mu vermiyorsa nedenini bulmamız gerekiyor. Örneğin ısı yükselmemiştir yada aşırı yükselmiştir yada ısı sensörü bozuktur yada cihazın içindeki mini role bozuktur, cihaz bozuktur. Burada gene projeyi anlamak ve makinanın çalışmasını bilmek önemlidir. 8T1 sağlam olabilir amacı ısı belirli değere ulaşmadan motorun çalışmasını engellemek olabilir. Sadece ısı ölçüm sensörü yerinden çıkmış ve ısıyı tam ölçmediği için düşük gösteriyor olabilir. Ya da tam tersi aşırı ısınmada motoru durduruyor olabilir soğutma suyu kesildiği için aşırı ısıdan devreyi kesmiş ve görevini yapmış olabilir. (Buna benzer arızalar ile çok karşılaştığım için özellikle yazıyorum acemi operatörler konuyu algılayamadıkları için ilk olarak cihaz arızalandı diye elektrikçi çağırırlar)
7- Zaman roleleri kumanda devrelerinde arıza konusunda en çok kafa karıştıran cihazlardır zaman rolesinin tipini ve kullanım amacını bilmeden bu arızalı dememek gerekir. Günümüzde hemen hemen her modelde ledler ile sinyal çıkışı görülebildiği için zaman rolelerinin arıza takibi daha kolaylaşmıştır. Eğer kontak girişinde enerji var enerji geldi ve zaman doldu sinyalleri görüldüğü halde çıkış yoksa (düz zaman rolesi için) büyük ihtimal içindeki küçük role geçirmiyor demektir ve zaman rolesi değiştirilmelidir.
8- En çok dikkat etmemiz gereken kontak tipleri çok kısa süre enerjinin gelip kesildiği kontaklardır. Projede öyle bir mantık vardır ki örneğin bir svice çarptığı anda bir roleyi enerjilendirip hem svicin, hem kendinin, hem de komple sitemin enerjisini kesen bir devre kurulmuştur. İşte projede bu ayrıntıyı yakalamak önemlidir o kısa anda olayı takip etmek zorundayızdır.
Bu gibi arızalarda yada zor arızalarda benim uyguladığım yöntem şudur: EĞER TAKİP EDİLMESİ GEREKEN 1 DEN FAZLA ENERJİ GEÇİŞ NOKTASI VARSA İHTİYACA GÖRE 2-3-5-...220V FLAMANLI SİNYAL LAMBALARI HAZIRLAYIP HER GEÇİŞ NOKTASINA BUNLARI BAĞLARIM. (DEVRE 110-24-12... VOLT İSE BUNLARA GÖRE SİNYAL LAMBASI VEYA YÜKSEK IŞIKLI (CANDELA) LED LAMBA BAĞLARIM) BU ŞEKİLDE ARIZA TAKİBİ YAPARIM. İŞ DAHA DA İNADA BİNERSE (GENELLİKLE ARADA BİR /GÜNDE 1-2 DEFA BAZEN 2-3 GÜNDE BİR YAPAN ARIZALAR İÇİN ) DİZÜSTÜ BİLGİSAYARI KULLANIR ÖNEMLİ GEÇİŞ NOKTALARINI BUNA TAKİP ETTİRİRİM.
ARIZA BULMADA TÜM EL ALETLERİ VE ÖLÇÜ ALETLERİ KADAR ÖNEMLİ BİR MALZEME DE 5-10 SANTİMLİK BİR KABLODUR. ŞÜPHELENDİĞİMİZ BİR KONTAĞI KÖPRÜLEMEK İÇİN KULLANACAĞIMIZ KISA BİR KABLO. GEREKLİ EMNİYET TEDBİRLERİNİ ALARAK VE NE YAPTIĞIMIZI BİLEREK GEÇİCİ OLARAK KONTAKLARI SVİÇLERİ KÖPRÜLEMEMİZ GEREKEBİLİR BU ARIZAYI BULMAK İÇİN ÖNEMLİ BAZEN MECBURİ BİR YÖNTEMDİR.
BİR DİĞER TAVSİYE (BEN PEK KULLANMAM KENDİME KOLAY KOLAY YEDİREMEM) ŞÜPHELENDİĞİMİZ CİHAZALARI YENİLERİ İLE DEĞİŞTİRMEKTİR. ARIZANIN BULUNAMADIĞI DURUMLARDA BAŞVURULUR. TAKILAN YENİ CİHAZ ARIZANIN İHTİMALİNİ AZALTIR YADA DENK GELE ARIZA ÇÖZÜLMÜŞ OLUR.
Tekrar ediyorum burada ancak bildiklerimi ve tecrübelerimi yazabilirim. Kullandığım yöntemleri ve bana göre önemli gördüğüm bazı ip uçlarını yazmaya çalışacağım. Elektronik ve PLC sistemlerde fark olsa da en başlarda bahsettiğim gibi elektrik arızası denildiğinde hepsini çözmemizi beklerler. Zaten çoğunlukla iç içedirler Bir sonraki yazıda PLC sistemlerinde arıza bulmayı anlatmaya çalışacağım.
