TIRNAK DİŞLİ MEKANİZMASI HAKKINDA

[Okanergur]

TırnAK Dişli mekanizması nedir? nerelerde kullanılır? Bilen Varsa yada elinde bu konu ile ilgili döküman varsa benimle paylaşabilirmi ?

 

[mckayrak]

Bir çarkın geriye dönmesini engellemek için konulan kilit mekanizması. Cırcır anahtarlarda, basit vinçlerde ve hatta mekanik saatlerde kullanılır.

 

[cncarastirma]

Selamun Aleyküm
Sayın Mckayrak ın bahsettiği ve ratchet diye de tabir edilen mekanizma, bir tarafa dönebilen bir sistemin ters tarafa dönmesini engelleyen bir mekanizmadır. Müsade edilen tarafa dönme esnasında ratchet kısmı(tırnak) yaylı bağlantısı ile hareket ederek dişler üzerinden sıyrılır. Diğer tarafa hareket için etki gelirken ise ratchet (dişler ve ratchetin geometrik yapısı ile) dişlerin arasına girip dönmeyi engeller.
Mantık öynüyle de incelenerek kullanım alanı müşahade edilebildiği gibi, makina tasarımında yeri geldiğinde temel bir mekanizmadır.
Mekanik saatler ki eski anahtarlı kurmalı köstekli saatlerin nostaljisi de kimilerinin aklına gelebilir; kurma kısımlarında genel geçer kullanılırken, tam olarak sade bir ratchet denilemez bir mekanizma olarak pandülleri de incelenebilir. Mesela lokma anahtarlarının cırcır tabir edilen kısımları da sıkma-sökme için taraf değiştirme özelliği ile olağan ratchet sisteminden farklılıklar göstermiş olur. Saat pandül kısmı ile ilgili;
resminde de görüldüğü gibi izometrik olmayan siyah beyaz soldan 2. resimdeki mekanizma saatin saniye dişlisinin kontrolü içindir ama sistem devamlı durmaz. Olağan bir ratchet olmayan bu mekanizma, en sağdaki izometrik resimde de görüldüğü gibi sarmal yaylı (ortasında iç içe daire gibi görünen) kısmın hareketi ile periyodik çalışma gösterir. Saniye dişlisi ve bu sarmal yaylı kısım arasında bağlantı sayılan ratchet mantığındaki parça, sarmal yaylı kısım dönerken belirli bir pozisyondan geçmesi ile altındaki pim tarafından itiklenir(kısa bir darbe gibi) ve bu ratchet mantığındaki parça da saniye dişlisinin dönmesine vesile olur biçimde yön değiştirir. Sarmal yaylı kısım bir tarafa ve diğer tarafa devamlı hareket eder ve altındaki pim de bahsi mevzu ara parçaya devamlı çarparak saniye dişlisinin önünü her çarpma yön değiştirmesi ile bir diş atmasına müsade eder. Yay periyodu (ki zamanın belirlenmesinin temeli) formülü olan T = 2**(m/k) temelinde periyodun sadece kütle ve yay sabitine bağlı olması hasebiyle sarmal yaylı kısma gelen herhangi bir dış etkenin mekanizmanın zaman ayarlamasını etkilemeyerek rutin çalışmasına devam etmesi temel bir mantıktır. (Bu normallik için etkenin ne olduğu da belirli sınırlar içerisinde önemlidir. Rutin çalışmanın devamlılığında sarmal yaylı kısma mesela etki eden itikleyici bir kuvvet artış gösterse, her ne kadar çalışma hızlanır gibi görünse de sarmal yay daha çok sarılıp-boşanarak(sarmal yaylıkısım daha çok dönerek) periyodunu korumuş olur.) Zaman ayarında periyodu değiştiren yay katsayısı bizzat yay uzunluğu ile alakalı olarak değiştirilirse zaman belirleyicisi olarak periyot değişir. Mekanik saatlardeki zaman ayarı da bu yayın boyunun değiştirilmesi ile duvar saatlerinde ise; T=2**(l/g) mantığında yine sarkaç boyu olan "l" nin değiştirilmesi ile yapılır.
Tabi devamlı çalışan bu mekanizma için pim vuruşuyla ara parçayı döndüren ve devamlı periyodik hareket yapan sarmal yaylı kısım devri daim iddialarına da sebep olur mu ayrı mesele. Saatin çalışması için kurulması gerektiği de düşünülürken, bu sarmal yaylı kısım dönme enerjisini kurulma çarkına bağlı olan saniye dişlisinden almış olur. Saniye dişlisi kurulma çarkına bağlı olarak devamlı bir tarafa dönme yönünde baskı altındadır. Önündeki ara parça(ratchet) buna engeldir. Sarmal yaylı kısım ratchete küçük bi darbe yaparak pozisyon değiştirirken ve saniye dişlisinin önünü açmasıyla, (saniye dişlisi ve bu ara parçanın geometrik yapılarının özelliği olarak) saniye dişlisi üzerindeki enerji ile bu ara parçaya bir darbe yapar ki bu ara parça da bu darbe etkisini sarmal yaylı kısma iletir. Hızlı biçimde olan bu hareketler ile sarmal yaylı kısım hareketi için itikleyici bir etki almış olur.
Saat mekanizmasınnın kurulma kısımları(zemberek) bast bir ratchet mekanizması içerirken, son anlatılan mekanizma ratchet mantığının komplike bir hali olsa gerek.
Meselenin muhattap olduğu alanlar ifade edilirse,değişik mekanizma tiplerinden bahsedilebilir.
Başarılar dileriz.

 

[Okanergur]

Tırnaklı dişli mekanizması hakkında pdf word dosya şeklinde döküman bulamıyorum sizlerde varmıdır acaba ?

 

[mckayrak]

Kullanım yeri bazen önemli olsa da, tırnaklı dişliler veya mandal dişliler üzerinde tez yazılacak kadar geniş bir konu değildir. Düşündüğünüz kadar geniş kaynak bulabileceğiniz zannetmiyorum. Megep in mekanizma tekniği kitapları var onlara bakabilirsiniz. http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/endustriyel_otomasyon/moduller/MekanizmaTeknigi4.pdf .

 

[Okanergur]

Kullanım yeri bazen önemli olsa da, tırnaklı dişliler veya mandal dişliler üzerinde tez yazılacak kadar geniş bir konu değildir. Düşündüğünüz kadar geniş kaynak bulabileceğiniz zannetmiyorum. Megep in mekanizma tekniği kitapları var onlara bakabilirsiniz. http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/endustriyel_otomasyon/moduller/MekanizmaTeknigi4.pdf .

Attığınız linkteki modulu ınceledım anca tırnaklı dişli adında bir başlğa rastlamadım.

 

[by lent]

Mekanizmalar.com a göz at değişik mekanzmalar animasyonlu anlatım var

 

[veysel28]

Hey gidi eski günler eskiden bmx bisikletlerin arka dişlisi pedalı geriye doğru atınca frenleme yapardı

 

[Okanergur]

Hey gidi eski günler eskiden bmx bisikletlerin arka dişlisi pedalı geriye doğru atınca frenleme yapardı

Dokuman var mı elınızde odevi hazırlamam lazım

 

[by lent]

Hey gidi eski günler eskiden bmx bisikletlerin arka dişlisi pedalı geriye doğru atınca frenleme yapardı

Kontrapedal fren diye geçerdi