Topraklama

[SerkaN]

2.4.11 Emniyet Bölmesi vasıtasıyla koruma

Emniyet bölmesi vasıtasıyla sağlanan koruma aşağıdaki güç kaynakları için kullanılabilir:

o Akım kullanan ekipmanların sadece bir parçası
o Akım kullanan ekipmanların çeşitli parçaları

Her iki durumda da, temel izolasyonun aksaması halinde emniyet bölümlü güç kaynağı tehlikeli temas geriliminin ekipmanın açıkta kalan iletken parçasın/parçalarında toplanmasını engeller. (Şekil 2.4/20)

Her iki varyantı da uygulama şartları

Her iki varyant içinde aşağıdaki koşulların karşılanmış olması gerekir:
o (Volt cinsinden) voltaj üretiminin (metre cinsinden) ekipmana bağlı tüm parçaların ait kabloların uzunluğuyla çarpılması sonucunda elde edilecek rakam 100,00 değeri aşmayacak olup toplam kablo uzunluğu da 500 m’yi geçmeyecektir (400 V 250 m ve 230 V 435 m)
o Aşağıdakiler kullanılmalıdır:
- EN 60742 / IEC 60742 / DIN VDE 0551-1’e uygun emniyet bölmeli ve θ sembolünü taşıyan transformatörler.
veya
- IEC 2/915 CDV / DIN VDE 0530-1’e uygun ayrı bobinajları olan motor jeneratör takımları
veya
- Benzer Elektrik emniyet seviyeleri olan diğer güç tedarik üniteleri.
o Emniyet bölmeli portatif transformatörler, emniyet sınıfı 2’ye göre tasarlanmalıdır veya eş izolasyon dereceleri olmalıdır. Emniyet bölmeli Kalıcı olarak kurulmuş transformatörler, emniyet sınıfı 2’ye göre tasarlanmalı, eş izolasyon dereceleri olmalı veya emniyet sınıfı 2’ye uygun olan izolasyonun çıktıyı, girdiden ve transformatörün iletken gövdesinden ayıracağı şekilde yapılmalıdır.
o Elektrikli parçalar, ne diğer devrelere ne de topraklı kondüktörlere/ekipman topraklama kondüktörlerine bağlanmamalıdır.
o Tali devredeki açıkta kalan iletken parçalar zemine veya diğer koruma önlemlerinin kullanıldığı açıkta kalan iletken parçalara bağlanmamalıdır.
o Tali devreler, diğer devrelerden emniyet bölmesiyle ayrılmalıdır. Bu ayırma, birincil ve tali devrenin arasına rastlamalıdır (belirli durumlarda sadece kablolar/kondüktörler için geçerlidir). Mümkün olduğu sürece, emniyet bölmeli devreler, bir kabloda/kondüktörde emniyet bölmesi olmayan devrelerle birlikte takılmamalıdır. Bunun mümkün olmadığı durumlarda, tüm kondüktörler olası en yüksek voltaja dayanabilecek şekilde izole edilmelidir.


Şekil

Gerekli PE

Açıkta kalan Açıkta kalan Emniyet sınıfı 2’ye eşdeğer
İletken parçalar İletken parçalar emniyet bölmesi

İzin verilmeyen ekipman Aşağıdaki husus tüm Açıkta kalan
Topraklama kondüktörleri güç kaynakları için geçerlidir: İletken parçalar
Portatif güç kaynakları emniyet sınıf 2’ye uygun olmalıdır.


Şekil 2.4/20
Emniyet bölmesi vasıtasıyla koruma

Şekil


İzin verilmez Topraklanmamış, izole edilmiş
Eş potansiyel bağlantı kondüktörü

Şekil 2.4/21
Topraklanmamış eş potansiyel bağlantılı emniyet bölmesi vasıtasıyla koruma ve bir transformatöre bağlı akım kullanan çeşitli parçalar

o Emniyet bölmeli bir devrenin voltaj miktarı 500 V’u aşmamalıdır.
o (Alternatif akım veya üç fazlı akım olmak üzere) sadece tek bir devre oluşturulmalıdır.

 

[SerkaN]

Standartlar

Testler, sadece dolaylı temas esnasındaki yani diğer bir deyişle hata koruması değil de aynı zamanda bir elektrikli sistem kurulduğunda ve işletime açıldığında doğrulanması gereken Elektrik şoklarına karşı genel koruma niteliği de arz ettiği için ilgili standartlar prHD 384.6.61/IEC 60 364-6-6/DIN VDE 0100-610’daki “İlk doğrulama” başlıklı kısım tanımlanmıştır. Ayrıca, test işlemleri HD 384/IEC 60364/DIN VDE 0100 serilerinde yer alan standartların diğer kısımlarında tanımlanan şartlar uyarınca gerçekleştirilmelidir.

PrHD 384.6.61/IEC 60364-6-61/DIN VDE 0100-610’da tanımlanan testlere ek olarak, burada tanımlanmayan daha geniş kapsamlı testler, örneğin EN 60204-1/IEC 60204-1/DIN VDE 0113-1 standartlarındaki testler de gerekebilir.

Not:
İlk doğrulamaya yönelik ilgili Avrupa standardı hali hazırda hazırlanmaktadır. Bu nedenle, en son taslağı (prHD 384.6.61) aşağıdaki bölümde göz önüne alınmıştır.

2.5.1 Genel

Test ile doğrulama

PrHD 384.6.61, IEC 60364-6-61 VE DIN VDE 0100-610 uyarınca, bir sistem montajcısı veya yetkili muayene acentesi personelin, canlı hayvanların (sosyal terim olan “hayvanlar” sözcüğü de zaman zaman kullanılmaktadır) ve malın korumasıyla ilgili şartların yerine getirilmiş olduğu doğrulamalıdır. Tercihen bu doğrulama, (Alman standardında “Elektrik güç kurulumları olarak tanımlanan) 1000 V AC ve 1500 V DC’ye kadar elektrik kurulumlarının (Alman standardının başlığında sadece 1000 V AC kurulumları tanımlanmıştır) binaların içerisinde kurulmakta olduğu zaman veya en geç ilk kez kullanılarak test edildiklerinde yapılmalıdır. Binalardaki elektrikli sistemlerinin değiştirilmesi, tamir edilmesi veya genişletilmesi durumunda şartların gene de karşılanması gerekmektedir.

Görsel muayene, deneme/ölçüm

Bu testler, görsel muayeneleri ve deneme/ölçümleri (test etme) içermektedir. Pek çok durum söz konusu olduğu zaman, sistem modellerini kullanan hesaplamalar veya simülasyonlar, ölçümlerin yerine gerçekleştirilebilir.

Test işlemleri esnasında, personelin ve canlı hayvanların tehlikeye atılamayacağı ve malın hasar göremeyeceği hususlarının temin edilmesi önemlidir. Bu nedenle, testi yapacak kişisinin IEC 60050 (195)’te (EN 50110-1/DIN VDE 0105-100’deki spesifikasyonlarla aynı, şu anda herhangi bir IEC basımının eş değeri mevcut değildir) tanımlanan eğitimli ve test işlemleri esnasında ortaya çıkması muhtemel zararlara ilişkin hükme varabilecek bir elektrikçi olması gerekmektedir. Uygun şekilde eğitilmiş bir kişi de basit test işlemi görevlerini yerine getirmek üzere görevlendirilebilir.

Daha öncede belirtildiği gibi eş değer bir HD’nin hali hazırda hazırlanmakta olması nedeniyle, aşağıda tanımlanan testler, temel olarak IEC basımı IEC 60 364-6-61’e dayandırılmıştır. Bu nedenle, diğer Avrupa Ülkelerinin ulusal standartları söz konusu olduğunda kayda değer farklılıklar gözlenebilir. Ayrıca, test şartları bazen, DIN VDE ve prHD başta olmak üzere elektrik kurulumlarına yönelik yönetmeliklerle tutarsızlık içerisinde olabilir. Bu nedenle, en önemli farklılıkların altını çizmek için bir çaba gösterilecektir.

Test Raporu

IEC yayınları, örneğin bir test raporunun, test tamamlanır tamamlanmaz derlenmesi gerektiğini ifade eder. Ancak, bu yayın raporun türünü ve kapsamını tanımlamaz. Bir test raporunun her zaman aşağıdaki bilgileri içermesi gerekmektedir (standart bir biçim hali hazırda tartışılmaktadır):

· Müşterinin adı ve adresi,
· Yüklenicinin adı ve adresi,
· Sipariş kodu veya iş numarası,
· Kurulan sistemin türü ve kapsamı,
· Dağıtım kurulunun/kurulmalarının tayin edilmesi,
· Devrelerin miktarı/tanımları,
· Kullanılan ölçüm cihazları,
· Denetim listesi biçiminde belgelenmiş görsel muayeneler (“OK veya “Belirtilmemiştir”),
· Belgelenen testler/ölçümler (“OK” veya “Belirtilmemiştir”)
· İmza ve tarih

Ölçülen değerlerin listesi, gereken süre ve efor göz önünde alınarak saf dışı bırakılabilir. Ancak, bunun anlamı söz konusu bu değerlerin yapılan testler esnasında kayıt edilmesi gerekmediği anlamına gelmemektedir.

2.5.1 Doğrulama

2.5.2.1 Görsel muayene yoluyla doğrulama

Sistem Şartları
Görsel muayene, sistemin bozulmamış ve tam olup olmadığı görmek için elektrik sistemi üzerinde görsel denetimler (muayene sadece kalıcı olarak kurulan elektrikli ekipmanı kapsamaktadır) gerçekleştirmeyi içermektedir. Görsel muayeneler, genel olarak tüm sistem kapatıldıktan sonra olmak üzere denemelerden/ölçümlerden önce gerçekleştirilmelidir. Görsel muayenenin birinci ve öncelikli uğraş alanı, tasarım spesifikasyonlarıyla karşılaştırılan sistem konfigürasyonudur. Bu aşamada ciddi tasarım hatalarının tespit edilebilmesi muhtemeldir.

Buna ek olarak, aşağıdaki hususlarında saptanması gerekmektedir:
o Elektrikli ekipmanın, ilgili ekipman standardının emniyet şartlarını karşılayıp karşılamadığı. Bu, ekipman işaretlerini ve (mevcut olması halinde) ekipman sertifikalarının kontrol edilmesiyle mümkün olabilir;
o Elektrikli ekipmanın, elektrikli alet kurulumuna yönelik yönetmeliklere ve imalatçının spesifikasyonlarına uygun olarak seçilerek kurulup kurulmadığı.
o Emniyet üzerinde zararlı etkileri olması nedeniyle, kurulum esnasında herhangi bir hasarın oluşup oluşmadığı.

(Mümkün olduğu yerlerde) aşağıdaki hususlarda görsel muayeneyle saptanmalıdır:
o Elektrik şoklarına karşı korumanın, gerekli açık alan ölçümlerinin yapılarak sağlanıp sağlanmadığı, yani diğer bir deyişle engeller veya ekipmanın normal kol hizasının dışına yerleştirilmesiyle koruma sağlanıp sağlanmadığı. Bu arada unutulmaması gereken husus, “iletken olmayan yerler vasıtasıyla koruma” önleminin sadece elektrikli sistem halinde kalıcı olarak kurulmuş ekipman olması halinde doğrulanabileceğidir. Teknik olarak açıklamak gerekirse, bunun anlamı hiçbir priz ve fişin açıkta bulunmaması gerektiğidir. Bu şartlar, HD 384.4.41’in (yani 413.3)/IEC 60364-4-41/DIN VDE 0100-410’un ilgili bölümlerinde tanımlanmamıştır.
o Yangın çıkarıcı unsurların engellenmesi için yangın bariyeri ve diğer engelleyici önlemlerin alınıp alınmadığı ve termal etkilere karşı (yani HD 384.4.42/IEC 60 364-4-42/DIN VDE 0100-420’de tanımlandığı üzere normal işletim koşulları altında izin verilen azami yüzey ısı dereceleri) korumanın varolup olmadığı (Bölüm 527.2 ila 527.4’e bakınız). Gerekli olduğu yerlerde, Bölüm 482 uyarınca yangın tehlikesiyle karşı karşıya olduğu belirtilen yerlere mahsus şartların da göz önüne alınıp alınmadığının tespit edilmesi içinde kontroller yapılmalıdır.
o Kabloların, kondüktörlerin ve kondüktör çubuklarının, akım taşıma kapasitesi ve voltaj düşüklükleri açısından HD 384.4.43/IEC 60 364-4-43/DIN VDE 0100-430 ve HD 384.5.523/IEC 60 364-5-523/DIN VDE 0298-4 uyarınca seçilip seçilmediği (Voltaj düşmelerine yönelik olarak ayrıca Bölüm 2.5.2.9’da bakınız).
o Koruyucu ve denetleyici cihazların, devre dokümantasyonu ve sistem spesifikasyonları uyarınca seçilerek kurulup kurulmadığı (ayrıca prHD 384.5.53/IEC 60364-5-53/DIN VDE 0100-530’da bakınız).
o Gerekli ve uygun izolasyon ve anahtarlama cihazlarının doğru olarak sabitlenerek kurulup kurulmadığı (ayrıca HD 384.4.46/IEC 60364-4-46/DIN VDE 0100-460 ve HD 384.5.537/IEC 60364-5-537/DIN VDE 0100-537’de bakınız).
o Ekipmanın ve gerekli koruyucu önlemlerin, harici etkilerin göz önüne alınarak seçilip seçilmediği (HD 384.5.51 Bölüm512.2/IEC 60 364-5-51/DIN VDE 0100-510’a bakınız).
o Nötr iletkenlerinin ve (eş potansiyel bağlantı kondüktörleri de dahil olmak üzere) ekipman topraklama kondüktörlerinin alfabetik-sayısal ve/veya renk kodlarının temin edilip edilmediği ve PEN kondüktörlerinin sonunda ek tanımlayıcı bilgilerin (yeşil/sarı izolasyonlu kondüktörlerin sonunda mavi ve mavi izolasyonlu PEN kondüktörlerinin sonunda ise yeşil/sarı) sunulup sunulmadığı (Bakınız HD 384.5.51 Bölüm 514.3/IEC 60364-5-51/DIN VDE 0100-510).
o Özellikle, aynı sisteme birden fazla dağıtım levhası/şalter cihazı yerleştirildiğinde, devre dokümantasyonun, uyarıların ve benzer bilgilerin sağlanıp sağlanmadığı (Bakınız HD 384.5.51 Bölüm 514.5/IEC 60 364-5-51/DIN VDE 0100-510).
o Devrelerin, koruyucu cihazların, anahtarların, terminallerin vs. doğru olarak etiketlenip etiketlenmediği (Bakınız HD 384.5.51 Bölüm 514/IEC 60 364-5-51/DIN VDE 0100-510).
o Kablolar ve kondüktörler arasındaki bağlantıların doğru olup olmadığı. Bu hususta şüphe duyulduğu zamanlarda, bu uygun ölçümler yapılarak doğrulanabilir. Bağlantı noktasında ölçülen rezistans, uygun çapraz bölüm kondüktörünün 1 m uzunluğundaki rezistansından daha büyük olmamalıdır (Rezistans değerleri, sayfa 341’de yer alan Tablo 2.5/2’de bulunabilir).
o Sistem parçalarına, tanımlama (yani ekipman tahsisleri, değerlerin ayarlanması, kondüktör tahsisleri), işletim ve bakım yapılmasına yönelik olarak kolayca ulaşılıp ulaşılamadığı. Bu özellikle, mekanik bakıma yönelik olarak (Bölüm 537.3 uyarınca) acil durum durma cihazları ve (HD 384.5.51 Bölüm 537.4/IEC 60 364-5-51/DIN VDE 0100-510) kapama cihazları için geçerlidir.

 

[SerkaN]

Ekipmanın çeşitli parçalarına yönelik ek şartlar

Akım kullanan ekipmanlara ait çeşitli parçaları olan emniyet bölmelerine yönelik olarak aşağıdaki şartlarda da karşılanmak zorundadır.

o Bir güç kaynağının tüm açıkta kalan iletken parçalarının aşağı yönlü akımları birbirlerine ekipman topraklama kondüktörlerine veya açıkta kalan iletken parçalarına – bunun için diğer koruyucu önlemler kullanılmaktadır – veya güç kaynağını kaplayan metal kapak ile bağlanmamış olan topraksız, izole edilmiş eş potansiyelli bağlantı kondüktörüyle bağlanmalıdır. Sınıf 2 türü ekipman bir eş potansiyelli bağlantı kondüktörü olmadan da kullanılabilir.
o Priz çıkışlarına ve fişlere, eş potansiyel bağlantılı kondüktöre bağlanmış bir toprak kontak temin edilmelidir.
o Farklı harici kondüktörler ve eş potansiyel bağlantı kondüktörü arasında iki hatanın oluşması halinde, TN sistemine yönelik olarak belirlenen zaman aralığının ( > 400 Vtoprak voltajlar için 0.1 s; 400 V için 0.2 s; 230 V için 0.4 s olup 5 s değildir) içerisinde koruyucu bir cihaz güç kaynağının bağlantısını kesmelidir.

Ekipmanın sadece bir parçasıyla emniyet bölmesi

Bölümün/HD 384 Grup 7’nin/IEC 60364’ün / DIN VDE 0100’ün ilgili kısımlarında açıkça tanımlanmış olması halinde, akım kullanan ekipmanın sadece bir parçasına ait güç kaynağına yönelik olarak emniyet bölmesi kullanılmalıdır.

2.5 Dolaylı Temas halinde koruyucu önlemlerin doğrulanması


Tablo 2.5/1 Ölçüm cihazlarına yönelik standartlar

Ölçüm görevi Standartlar2)
Voltaj 1) ve akım IEC 60 051, DIN 43 780, DIN 43 751 Bölüm 1 ila 3, DIN VDE 0410 ve 0411
Kaçak akım, arıza gerilimi ve temas voltajı DIN VDE 0413-6
İzolasyon rezistansı DIN VDE 0413-1
Çevre özdirenci (çevre rezistansı) DIN VDE 0413-3
Topraklama kondüktörlerinin, ekipman topraklama kondüktörlerinin ve eş potansiyel bağlama kondüktörlerinin rezistansları DIN VDE 0413-4
Toprak rezistansı- Potansiyonmetre yöntemi- Voltametre – ampermetre yöntemi DIN VDE 0413-5DIN VDE 0413-3 ve -7
Faz sırası DIN VDE 0413-9
- DC voltajlı- AC voltajlıZeminlerin ve duvarların rezistansı DIN VDE 0413-1DIN VDE 0413-5 VEYA -7
Yüksek voltaj testi DIN VDE 0432-2 ve -3

1) Dâhili rezistans, 0.7 kΩ değerinin altında ve 500 kΩ değerinin de üzerinde olmamalıdır. 500 V ila 1500 V arasındaki DC voltajlarında, dâhili voltaj 1.3 MΩ değerini aşmamalıdır.
2) EN 50 197 serilerinden gelen standartlar, sadece belirli sayıdaki ölçüm aletlerine yönelik olarak taslak bir form halinde elde edilebilmektedir.

Amacın gerçekleştirilmesi

2.5.2.2 Deneme/ölçüm vasıtasıyla doğrulama

Deneme/ölçüm, elektrikli sistemlerin amacını yerine getirip getirmediklerinin tespit edilmesi için elektrikli sistemlerde, denemeler (örneğin test düğmelerinin çalıştırılması) ve ölçümlerin (örneğin çevre özdirenç ölçümlerinin) yapılmasını kapsamaktadır.

Bu tür testlerin ana hedefi, elektrikli sistemin görsel muayene yöntemiyle belirlenemeyen özelliklerinin saptanması, yani ölçüm aletlerinin kullanılmasıdır.

Ölçüm aletlerine ilişkin şartlar

HD ve IEC yayınları, testler için gerekli olan ölçüm aletleriyle ilgili herhangi bir bilgi içermemektedir. Bu yayınlar sadece ölçüm aletleri ve Ekran cihazlarına yönelik şartların IEC 61 557 serileri “1000 V AC ve 1500 V DC’ye kadar olan düşük voltaj dağıtım sistemlerindeki Elektrik emniyeti – Koruyucu önlemlerin test edilmesi, ölçülmesi veya denetlenmesine ilişkin ekipmanlar”’da yer alan standartlara uygun göstermesi gerektiğini belirten bir notu kapsamaktadır. Ancak, ilgili şartlar, Alman Standardının Ulusal Ekinde tanımlanmıştır (Bakınız tablo 2.5/1).
Tüm ölçümlerde, ölçüm aletinin kendisinden kaynaklanan ölçüm hatalarının yanı sıra ölçüm yönteminden kaynaklanan hataların da göz önüne alınması son derece önemlidir.

Ölçüm aletlerinde ± % 30 oranında bir ölçüm hatası bulunabilir, bu ise özellikle sınırdaki sonuçlar söz konusu olduğunda kayda değer bir orandır.

Denemelerin ve ölçümlerin sırası

Deneme/ölçüm söz konusu olduğunda, gerçekleştirilen kurulum işiyle ilgili olmaları şartıyla, aşağıda liste halinde verilen denemelerin ve ölçümlerin yapılmasının temin edilmesi oldukça önemlidir. Mümkün olması halinde, sistemdeki aksaklıklar sonucu test işlemleri esnasında oluşabilecek muhtemel zararları azaltabileceği için testler aşağıdaki sırayı takip ederek yapılmalıdır. Testlere ilişkin şartlar, aşağıdaki bölümlerde tanımlanmıştır.

Aşağıda belirtilen denemeler ve/veya ölçümler gerçekleştirilmelidir:

o Ekipman topraklama kondüktörlerinin, ana eş potansiyel bağlarındaki ve tamamlayıcı eş potansiyel bağlarındaki bağlantıların devamlılığı (Bakınız, bölüm 2.5.2.2.1),
o Elektrikli sistemin izolasyon rezistansı (Bakınız, Bölüm 2.5.2.2.2),
o SElV, PELV durunda devrelerin emniyet bölmesi ve elektrikli bölme vasıtasıyla koruma (Bakınız, Bölüm 2.5.2.2.3),
o İzolasyon zeminlerinin ve duvarlarının rezistansı (Bakınız, bölüm 2.5.2.2.4),
o Güç kaynağı bağlantısının otomatik olarak kesilmesi vasıtasıyla koruma (Bakınız, Bölüm 2.5.2.2.5),
o Artık akım koruma cihazları üzerindeki işlevsel testler (Bakınız, bölüm 2.5.2.2.6),
o Voltaj kutupluluğu (Bakınız, bölüm 2.5.2.3)
o Yalıtkan güç (Bakınız, Bölüm 2.5.2.4)
o İşlev testi (Bakınız, bölüm 2.5.2.5)
o Termal etkiler. Bu test, görsel muayene vasıtasıyla gerçekleştirilmekte olup (Bakınız, Bölüm 2.5.2.1), bunun anlamı başka bir testin yapılmasının gerekmediğidir,
o Voltaj düşüklüğü (Bakınız, Bölüm 2.5.2.6)

Diğer yöntemler

Hesaplama veya sistem simülasyonu gibi diğer yöntemlerde, bu arada liste halinde verilen ölçümler yerine kullanılabilir.

Bu özellikle, TN sistemlerinde güç kaynağının otomatik olarak kesilmesi durumunda gerekli olan çevre özdirencinin ve voltaj düşüklüğünün tespit edilmesi için gereklidir.

Testlerin biri esnasında bir aksaklık tespit edilmesi halinde, hatadan etkilenmiş olabilecek testlerin hata giderildikten sonra tekrarlanması gerekmektedir.

Test yöntemleri

Aşağıda tanımlanan test yöntemleri örnek olarak verilmiştir. Doğru sonuçlar vermeleri şartıyla diğer yöntemlerinde kullanılması mümkündür.

2.5.2.2.1 Ekipman topraklama kondüktörlerinin, ana eş potansiyel bağlarındaki ve tamamlayıcı eş potansiyel bağlarındaki bağlantıların devamlılığının ölçülmesi; ekipman topraklama kondüktörü bağlantılarını rezistans ölçümleri

Ekipman topraklama kondüktörünün devamlılığı
Ekipman topraklama kondüktörünün devamlılığının ölçülmesi, artık IEC 60364-5-61’de şart koşulmamaktadır. Bu şart, IEC 60364-6-61 Ek 2’den çıkarılmıştır. TN sistemlerinde, çevre özdirenci ölçülerek ekipman topraklama kondüktörünün devamlılığı ölçülmelidir. TT sistemlerinde, bu RA’nın ölçülmesiyle tespit edilir, burada da ekipman topraklama kondüktörleri ve açıkta kalan iletken parçaları arasındaki bağlantılar da dahil edilmelidir. Açıkta kalan iletken parçaların topraklamaya (ayrı ayrı, gruplar halinde veya hep birlikte)nasıl bağlandıklarına bağlı olarak TT sistemlerine ve TN sistemlerine yönelik şartlar, IT sistemlerinde de uygulanmaktadır; sayfa 347ff’ye de bakınız.

Rezistansın ölçülmesi
Bazı ulusal standartlar kapsamında bu ölçümün hala şart koşulması ve HD 384.4.41 Bölüm 413.1.6/IEC 60364-4-41/DIN VDE 0100-410 uyarınca eş potansiyel bağlama kondüktörlerine yönelik eş potansiyel bağ bağlantı rezistansı doğrulamasının tanımlanmış olması nedeniyle, doğrulamanın nasıl temin edileceğinin gösterilmesi gerekmektedir. Ayrıca, IEC 60364-6-61 Düzeltme 1 Ek D’de yer alan bir not, çevre özdirencinden önce ekipman topraklama kondüktörlerinin devamlılığının ölçülmesini tavsiye etmektedir. Bu ölçümün amacı, bir ekipman topraklama kondüktör bağlantısının hatalı olması halinde çevre özdirenci ölçülürken zararlı temas geriliminin oluşmasını engellemektir. Ekipman topraklama kondüktörü bağlantısının rezistansına yönelik ölçüm, yaklaşık olarak ekipman topraklama kondüktörü bağlantısının devamlılığı için yapılan ölçüme eş değerdir.

Güç Kaynağı
Ölçüm için bir güç kaynağından gelen ve en az 0.2 A gücünde olan bir akım, 4 V ila 24 V (DC veya AC) arasındaki bir yüksük voltaj kullanılmalıdır. Diğer birkaç standart, en az 10 A gücündeki bir akımı tanımlamaktadır. Ekipman topraklama kondüktörleri söz konusu olduğunda, bu şekilde tespit edilen rezistans, ekipman topraklama kondüktörün rezistansına yönelik aşağıdaki koşuldan elde edilen değerden ya daha az ya da bu değere eşit olmalıdır.

Ekipman Topraklama Kondüktörünün Rezistansı

Ekipman topraklama kondüktörü rezistansı ölçüldüğünde, hata çevresinin sadece yarısının ölçülmesi nedeniyle, ekipman topraklama kondüktörünün çapraz bölümüne bağlı olan harici kondüktör rezistansının da dahil edilmesiyle aşağıdaki koşulda bu husus göz önüne alınmıştır.

 

[Murat]

Tesekkürler Serkan Resimleride Olsaydı Daha İyi Olurdu

 

[SerkaN]

a) Cüzi sistem özdirenciyle:

TN sistemleri için:

R ≤ m . Uo
m + 1 1a

Nötr kondüktörün dağıtılmadığı IT sistemleri için:
R ≤ m . U
m + 1 21a

Nötr kondüktörün dağıtıldığı IT sistemleri için:
R ≤ m . U0
m + 1 21a

b) Cüzi olmayan sistem özdirenciyle:

TN sistemleri için:

R ≤ 0.8 m . Uo
m + 1 1a

Bu formüllerle ilgili açıklama aşağıdaki gibidir:

R Açıkta kalan iletken parça ile ana eş potansiyel bağı boyunca bir sonraki nokta arasındaki ekipman topraklama kondüktörü rezistansının Ω cinsinden değeri
U0 V cinsinden topraklama açısından nominal AC voltajı (r.m.s – karesel ortalama değer)
U V cinsinden iki kondüktörün arasındaki nominal AC voltajı
1a Yukarıda belirtilen standardın Bölüm 413.3.5’in belirtilen koşullar uyarınca Tablo 41A’da TN sistemleri için, HD 384.4.41 Tablo 41B/IEC 60364-4-41/DIN VDE 0100-410’da tanımlanan sürede veya 5 saniye içerisinde devrenin otomatik bağlantısının kesilmesini sağlayan akım
m Ekipman topraklama kondüktörü bağlantısı ve ilgili harici kondüktör rezistansı arasındaki oran
0.8 bilinen sistem özdirenci değeriyle değiştirilebilen belirlenmiş faktördür.

Sistem özdirenci

Belirli bazı durumlarda (örneğin bina kurulumlarında), sistem özdirenci çıkartılamaz. Bu değer, makul bir belediye hizmetinden elde edilebilir yahut da 0.8 faktörlü formül kullanılmalıdır.

Parça devresi içindeki ekipman topraklama kondüktörü rezistansının bir priz çıkışı veya ışıklandırma öğesi için doğrulanması gerekiyorsa, büyük ölçekli sınai uygulamalarda sistem özdirenci çıkartılabilir.

Eş potansiyel bağlama kondüktörü rezistansı

Rezistans şartı

Eş potansiyel bağlama kondüktörünün rezistansı kontrol edildiğinde (bağlantının kesilmesi şartının yerine getirilememesi halinde yedek olarak ve özellikle zararlı yerlerdeki sistemlerde, yani HD 384.7.701/IEC 60364-7-701/DIN VDE 0100-701’de tarif edildiği gibi), eş potansiyel bağlama kondüktörünün tespit edilen rezistansı koşuldan elde edilen değerden daha az veya bu değere eşit olmalıdır.

R ≤ 50 V
1a

Bu formüllerle ilgili açıklama aşağıdaki gibidir:

R Eş potansiyel bağ ve ekipman topraklama kondüktör bağlantısının ölçüm ile doğrulanması gereken Ω cinsinden izin verilen azami rezistansı.
50 V İzin verilen sürekli temas gerilimi sınırı (AC voltajlı). Tanımlanan 50 V DC voltajı içinde kullanılabilir. Ancak, DC voltajı için izin verilen UL = 120 V temas geriliminin kullanılması tavsiye edilir.
1a HD 384.4.41 Tablo 41A ve 41B/IEC 60364-4-41/DIN VDE 0100-410’de tanımlanan sürede koruyucu cihazların bağlantısının otomatik olarak kesilmesini sağlayan veya sağlayacak olan akım (Bölüm 2.4.4, Tablo 2.4/3’e de bakınız). Yardımcı eş potansiyel bağlarında, 1a aşağıdaki gibi olacaktır:
— tamamlanmamış bağlantı kesme şartıyla:
Belirlenen zaman içerisinde koruyucu cihaz tarafından bağlantının kesilmesine izin vermek için dolaşmak zorunda olan bağlantı kesme akımı;
— özellikle tehlikeli olan bölgelerdeki yardımcı eş potansiyel bağları:
Bu erim aralığında gerekli en yüksek bağlantı kesme akımlı, devrelerin içerisindeki koruyucu cihazların bağlantı kesme akımı

Hesaplama
Hem “tamamlanmamış bağlantı kesme şartına” hem de “özellikle tehlikeli yerlere” yönelik eş potansiyel bağ bağlantısının rezistansı, bağlantının görsel olarak takip edilebilmesi ve uzunluğunun tespit edilmesi hesaplama yöntemiyle de tespit edilebilir. Hesaplama, Tablo 2.5/2’den uygun rezistans değerinin, uzunlukla çarpılması suretiyle gerçekleştirilir. Bu şekilde hesaplanan değer, yukarıda belirtilen formül kullanılarak hesaplanan değerden daha olmalı veya bu değere eşit olmalıdır.

Voltaj düşüklüğü vasıtasıyla Hesaplama

Uluslararası, bölgesel ve pek çok ulusal standartta, ana eş potansiyel bağ bağlantısının devamlılığını ve rezistansının denetlerken, ölçümlerin nasıl yapılacağına veya elde edilen sonuçların nasıl yorumlanacağına ilişkin herhangi bir bilgi şu anda mevcut olmadığı için, ölçümü yapılarak belirlenmiş bir akımda gerçekleşen voltaj düşüklüğü, ölçülerek ekipman topraklama kondüktörü bağlantısının rezistansını tespit etmek için kullanılmalıdır. Rezistansı hemen gösteren bir ölçüm aleti de kullanılabilir. Ekipman topraklama kondüktörü bağlantılarının çapraz bölümlerine ve uzunluklarına bağlı olarak, ölçüm sonucu elde edilen değerler aşağıdaki tabloda belirtilen rezistans değerlerini aşmamalıdır.

Tablo 2.5/2
Bakır kondüktörlerin, 30°C ortam sıcaklığında, metre başına om cinsinden rezistansları R
Kondüktör çapraz bölümümm2 Kondüktör RezistansıR30 ◦ cmΩ/m
1.5 12.5755
2.5 7.5661
4 4.7392
6 3.1491
10 1.8811
16 1.1858
25 0.7525
35 0.5467
50 0.4043
70 0.2817
95 0.2047
120 0.1632
150 0.1341
185 0.1091

Kondüktör rezistansları R, aşağıdaki formül kullanılarak diğer x sıcaklıkları içinde hesaplanabilmektedir.
Rx = R 30°C [1 + a . (x-30°C)]
a = Isı katsayısı
(bakır için a = 0.00393 K -1
Testlerin Yapılması

Testin nasıl yapılması gerektiğine ilişkin herhangi bir bilgi verilmemiştir; ölçüm esnasında ekipman topraklama kondüktörü bağlantılarını kesilmeli midir (bu esasen pek tavsiye edilmez çünkü bunların bağlantılarının tekrar gerçekleştirilmesi kolayca unutulabilir) yoksa ölçüm esnasında ekipman topraklama kondüktörü bağlı mı kalmalıdır? Bu ikinci seçenek, paralel devrelerin, örneğin, yapısal parçaların, eş potansiyel bağ kondüktörlerinin veya kalanların içinden geçmesi halinde daha olumlu sonuçlar verebilir. “Paralel devreler” kolayca çıkarılabilir olmadıktan sonra, bunun herhangi bir olumsuz etkisi bulunmamaktadır. Ölçüm sonuçlarını analiz ederken, bu gibi durumlar da göz önüne alınmalıdır.

2.5.2.2.2. Elektrikli Sistemlerin İzolasyon Rezistansının Ölçülmesi

Voltajın miktarına bakılmaksızın, izolasyon rezistansı tüm elektrikli sistemlerde ölçülmelidir (Şekil 2.5/1 ve 2.5/2). Ölçüm aşağıdaki şekilde gerçekleştirilmelidir:

Elektrik akımlı kondüktörleri arasındaki ölçüm

o Her elektrikli yüklü kondüktör ve diğer birbirine bağlı elektrik yüklü kondüktörler arasında (nötr kondüktöründe elektrik yüklü bir kondüktör olduğunu unutmamanız gerekmektedir). Bu ölçüm, tüm uluslararası standartlarda belirtilmemiş olup, akım kullanan ekipmanın bağlanması halinde, sorunlara neden olabilir. Bu nedenle, bu ölçümün şart olması halinde, akım kullanan ekipmanın bağlantısının kesilmesi gerekmektedir.

Elektrik akımlı kondüktörler ve topraklama arasındaki ölçüm

o Topraklama ve ekipman topraklama kondüktörleri açısından, nötr kondüktör de dahil olmak üzere her elektrik akımlı kondüktör arasında.

Bu konuyu özetlemek gerekirse, (birkaç veya bütün devrelerin içerisindeki) tüm birbirine bağlı elektrik akımlı kondüktörlerin izolasyon rezistansı topraklama açısından ve tercihen topraklanmış ekipman topraklama kondüktörleri açısından da ölçülebilir. Sadeleştirilmiş ölçme yöntemi, yangın tehlikesiyle karşı karşıya olan yerlerde kullanılmalıdır, diğer bir deyişle bu gibi durumlarda, elektrik akımlı kondüktörlerde birbirlerine göre (gerekli olması halinde, bağlı akım kullanan herhangi bir ekipmanın bağlantısını kesin) ve topraklama/ekipman topraklama kondüktörlerine göre ölçülmelidir. TN-C sistemlerinde, (onunda topraklanmış bir kondüktör olması nedeniyle) PEN kondüktörü açısından da ölçümler yapılmasına izin verilmektedir. Nötr kondüktörün/kondüktörlerin, bu gibi ölçümlerin yapılacak olması halinde PEN tevzi çubuğu / PEN kondüktör ile olan bağlantısı kesilmelidir.


ŞEKİL

Sistem

Elektrikli sistemlerin L1 Besleyicileri yüklemek
İçerisine beslenerek L2 için
gömülmüştür L3
N
PE
İzolasyon rezistans ölçer

Şekil 2.5/1 Her elektrik akımlı kondüktör arasındaki izolasyon rezistansının ölçülmesi.


ŞEKİL

Ölçüm yaparken, sistemin besleyici ile olan bağlantısını kesiniz!

Elektrikli sistemlerin L1 Besleyicileri yüklemek
İçerisine beslenerek L2 için
gömülmüştür L3 N
PE
Veya
PEN Ölçüm işlemini basitleştirmek için, izolasyon rezistansı ölçülürken harici ve nötr kondüktörler birbirlerine bağlanabilmektedir.

İzolasyon rezistans ölçer

Şekil 2.5/2 Her elektrik akımlı kondüktör ve topraklama arasındaki izolasyon rezistansının ölçülmesi.


Ölçüm esnasında göz önünde bulundurulması gereken noktalar

Ölçüm, elektrikli sistemin içeri besleme noktalarında gerçekleştirilmelidir. Ölçümü gerçekleştirmenin en basit yolu, ölçümü kurulum esnasında henüz hiçbir elektrikli ekipmanın bağlantısı yapılmamış iken gerçekleştirmektir. Aksi takdirde, ölçüm dağıtım panelinin içeri besleme tarafındaki besleme terminallerinde gerçekleştirilebilir (bağlanmış olması halinde N-kondüktörü de dahil olmak üzere tüm elektrik akımlı kondüktörler). Ayrı devrelere sigortalarla, anahtarlama cihazlarıyla veya herhangi bir diğer müdahale aygıtıyla müdahale edilmemelidir, diğer bir deyişle ölçümler yapılırken ayrı devrelerin içerisindeki sigortalar eklenmeli ve anahtarlama cihazları da kapatılmalıdır. Gerekli olması halinde, ölçümler aynı zamanda dağıtım levhasının çıkışında da gerçekleştirilebilir. Ancak bu işlem, gerekli olan bağlantılar nedeniyle göreceli olarak daha karmaşık bir işlemdir. Kontrol devrelerinde her zaman tüm temasları ayı anda kesmenin mümkün olmaması nedeniyle, sadece kontrol devlerindeki çıkış kablolarının/besleyicilerinin denetlenmesi tavsiye edilir. Akım kullanan ekipmanın bağlantısı kesilmeyebilir. Ayrıca, Elektronik ekipman içeren devrelerde izolasyon rezistansının ölçülmekte olması durumunda, ölçümler ekipmanın zarar görmesini engellemek için sadece topraklama açısından, birbirine bağlı harici ve nötr kondüktörler arasında yapılmalıdır. Kontrol – güç transformatörlerinin aşağı akımlarında da benzer aşamaların gerçekleştirilmesi gerekir. Bu durumda, bir harici kondüktör ve ekipman topraklama kondüktörü arasındaki herhangi bir bağlantının kesilmesi gerekir ve her iki kondüktör de topraklama açısından ölçülecektir.

İzolasyon rezistansına mahsus asgari değerler

Tablo 2.5/3
Devrenin nominal voltajına bağlı izolasyon rezistanslarına yönelik DC voltaj ve asgari değerlerin ölçümü
(pr HD 384.6.61 /IEC 60364-6-61 / DIN VDE 0100 – 610 Tablo 61A ile aynı)

Devrenin türü ve nominal voltajı DC voltaj ölçümü V İzolasyon RezistansıM Ω
SELV ve PELV devreleri 250 ≥ 0.25
Devreler ≤ 500 VPELV devreleriEmniyet korumalı devreler 500 ≥ 0.5
Devreler > 500 V 1000 ≥ 1.0


Voltajın Ölçülmesi, Aletin Ölçülmesi

Ölçümler, (devrenin içerisindeki nominal voltajın türü ve büyüklüğü uyarınca Tablo 2.5/3’ten büyüklüğü seçilmesi gereken) DC voltajı ve en az 1 mA ölçüm akımı sağlayabilen bir alet, yani DIN VDE 0413-1’e uygun (Tablo 2.5/1’e de bakınız) bir megommetre kullanılarak yapılmalıdır.

Ölçüm esnasında göz önünde bulundurulması gereken noktalar

Ölçüm esnasında, sistem kapatılmalıdır (enerjisi kesilmelidir). Daha öncede belirtildiği gibi, akım kullanan ekipmanlar bağlı olarak kalabilirler. Ancak, bu kondüktöre – kondüktöre ölçümler söz konusu olduğunda mümkün değildir. Akım kullanan ekipman bağlı olduğu zaman Tablo 2.5/3’te belirtilen asgari değerin elde edilememesi halinde, ekipmanın bağlantısı kesilebilir. Akım kullanan ekipmanın bağlantısının kesilmesi, şart olan değerlerin verilmesini sağlamıyorsa, topraklamam açısından elektrik kondüktörlerinin ölçümleri ayrı ayrı da yapılabilmektedir. Bu durumda, ölçüm sadece tabloda verilen değere yaklaşık bir değer veriyorsa, sistemin doğru olarak kurulmuş olması ve işlevini gerektiği gibi yerine getiriyor olması halinde tablodaki değerden çok daha yüksek bir değerin elde edilmesinin gerekmesi nedeniyle, sistemin tekrar kontrol edilmesi gerekmektedir.

EN 60204-1 / IEC 60204-1 / DIN VDE 0113-1gibi diğer standartlar, < 500 V devreler için bile Tablo 2.5/3’da belirtilen 1 MW değerinden daha yüksek bir değer verebilirler. Ancak, standartlar daha düşük değerleri de verebilir. Örneğin, EN 60439-1/ IEC 60439-1 / DIN VDE 0660-500’nın, 230/400 V değerinde ölçülmüş bir voltaja atıfta bulunarak verdiği değer sadece 230 kW’dır.

2.5.2.2.3 Devrelerin Emniyet Bölmesi vasıtasıyla, korumaya mahsus olarak izolasyon rezistansının ölçülmesi

Diğer devrelerle ilişkili olarak devrelerin ölçülmesi

İzolasyon rezistansının ölçülmesi vasıtasıyla, aşağıdaki devrelerin emniyet bölmesi diğer devrelerle ilişkili olarak, ve bazı durumlarda ise topraklamaya ilişkili olarak (PELV değil) doğrulanması gerekir.

o SELV devreleri,
o PELV devreleri,
o Emniyet bölmeli devreler.

SELV devrelerindeki Emniyet Bölmesi

SELV devreleri

SELV devreleri (Ekstra düşük emniyet voltajlı devreler) söz konusu olduğunda, daha yüksek voltajlı devrelerdeki toprak veya ekipman topraklama kondüktörlerinin yanı sıra, izolasyon rezistansının Tablo 2.5/3’te verilen değerlerden daha büyük veya bu değerlere eşit olduğunun doğrulanmasına yönelik olarak SELV devresinin tüm elektrikli parçaları ve diğer devrelerin tüm elektrikli parçaları arasındaki izolasyon rezistansının ölçülmesi gerekir.

PELV devrelerindeki Emniyet Bölmesi

PELV devreleri

Daha yüksek voltajlı devrelerdeki toprak veya ekipman topraklama kondüktörlerinin yanı sıra, PELV devrelerinde (elektrikli parçaların ve/veya açıkta kalan iletken parçaların topraklanmasına izin verilmektedir), izolasyon rezistansının Tablo 2.5/3’te verilen değerlerden daha büyük veya bu değerlere eşit olduğunun doğrulanmasına yönelik olarak PELV devresinin tüm elektrikli parçaları ve diğer devrelerin tüm elektrikli parçaları arasındaki izolasyon rezistansının ölçülmesi gerekir. Topraklanmamış PELV devrelerin, ölçümlerin sadece topraklanmamış kondüktörlerde yapılması gerekmektedir; ancak bağlı elektrikli ekipmanın hasar görmesi gibi bir tehlike olması halinde, toprak açısında her iki kondüktöründe de ölçülmesi amacıyla, toprak/ekipman topraklama kondüktörleriyle olan bağlantı kesilebilir.

Emniyet bölmesi devreler Vasıtasıyla Emniyet Bölmesi

Emniyet bölmeli devreler

Emniyet bölmesi olmayan devrelerdeki toprak ve ekipman topraklama kondüktörlerinin yanı sıra, emniyet bölmeli devrelerde, izolasyon rezistansının Tablo 2.5/3’te verilen değerlerden daha büyük veya bu değerlere eşit olduğunun doğrulanmasına yönelik olarak emniyet bölmeli devrenin ve diğer tüm devrelerin elektrikli parçaları arasındaki izolasyon rezistansı ölçülmelidir.

 

[Hanibal]

teşekkürler serkan güsel paylaşım

 

[ahmet_mehmet_]

slm öncelikle teşekkürler .
resimler ve tablolar yok bunun pdf veya doc formatı nı verebilirmisin

 

[mydanoz]

tesekkurler arkadaslar bılgılerınızı paylastıgınız için.bısey sorcam ama .saha dagıtım panosu için topraklama nasıl yapılabılır?bır de kaclık ıletkenle topraklama yapabılıırız?

 

[Murat]

tesekkurler arkadaslar bılgılerınızı paylastıgınız için.bısey sorcam ama .saha dagıtım panosu için topraklama nasıl yapılabılır?bır de kaclık ıletkenle topraklama yapabılıırız?

Normalde 16lık Bakır İletken Kullanılır.
Topraklama İle İlgili Forumda Bir Çok Dökuman var Biraz Araştırma Yaparsan Sonuca Ulaşabilirsin

 

[mydanoz]

Arkadaslar bına ıcındeki sayac panosunu besleyen saha dagıtım panosunun topraklaması sizce kaclık iletkenle yapılabılr?war mıdır bı hesabı?soyle ki sayac panosunun topraklaması 50 lık ıle oluyorsa mantıken daha buyuk kesıtlı olması gerekmıyomu saha.d.p sinin topraklaması?