Alternatif Akımda Güç Çeşitleri
Alternatif akımda akım ve gerilim arasında faz farkının bulunması sebebiyle birbirinden farklı üç çeşit güç kavramı meydana gelmiştir. Bunlar sırayla:
1.Zahiri güç (görünen güç)
2.Faydalı güç (aktif güç )
3.Kör güç (reaktif güç)
AKTİF GÜÇ
Dirençte harcanan güce aktif güç adı verilir.(Wattlı güç)P sembolüyle gösterilir.P=U*I*cosQ formülüyle hesaplanır. Birimi Watt'dır.
REAKTİF GÜÇ
Reaktansta harcanan güce verilen addır. Q ie gösterilir Q=U*I*SinQ formülüyle bulunur birimi VAR'dır.
GÖRÜNÜR GÜÇ
AC akım devrelerinde gerilimle akımın efektif değerlerinin çarpımına eşittir.S
ile gösterilir. S=U*I formülüyle bulunur.Birimi VA'dır.
Üç Fazlı sistemlerde
P = √3 * U * I * cos& formülü ile bulunur. Üç fazlı sistemlerde aktif güç bulunurken sistemin yada cihazın güç faktörü (cos&) de hesaba katılır. √3 ün ne olduğunu hiç karıştırmayalım kafalar karışmasın sadece üç fazlı sistemde tek fazdan çekilen akımı bulmak için kullanıldığını bilinmesi şimdilik yeter.
Örneğin 3 fazlı 100kW lık bir motorun şebekeden çektiği akımı bulalım.(cos& motor etiketinde yazar biz 0.7 olarak alalım.)
(Motor gücü beygir (hp yada bg) olarak verilebilir.O zaman güce dönüştürmeniz gerekir. 1 hp = 736 w tır.Mesela 10 hp = 7,36 kW yapar.
10000 (10 kW) = 1.73 (√3) * 380 * I . 0.7
I = 10000 / 1.73 * 380 * 0.7
I = 21,73Amper
Yani bu motor çalışırken pens ampermetre ile motorun ana şalterinin girişinden herhangi bir fazını ölçersek yaklaşık 22 amper gibi bir değer okuruz.
2-REAKTİF GÜÇ (Var)
İşe yaramayan güç olarakta tanımlanır ama aslında yaptığı iş büyük ve önemlidir.Bobinli olan bütün cihazlar (motorlarbalastlartrafolar vb..) görevlerini yerine getirebilmeleri için gerekli olan manyetik alanı şebekeden reaktif akım çekip tekrar göndererek oluştururlar.Şebekeden çekilip tekrar gönderilen bu reaktif akım işletmenin elektrik hatlarında ve beslendiği dağıtım trafosunda ek bir yük oluşturur ve gereğinden büyük seçilmelerine neden olur.Bunu önlemek için yani reaktif akımı şebekeden değilde işletmenin kendisi tarafından karşılanması amacı ile kompanzasyon tesisleri yapılır.Kompanzasyon ile reaktif akım şebekden çekilmez kondansatörler tarafından sağlanır ve işletme cihazlarına gönderilir.
Üç faz da Q = √3 * U * I * sin& formülü ile bulunur.
3-GÖRÜNÜR GÜÇ (VA)
Aktif güç ile reaktif gücün birleşiminden oluşur.Bir çok bobinli cihazın üzerinde gücü görünür güç olarak yani VA (volt*amper) cinsinden yazar.Biz ise bu gücü aktif güce çevirerek hesaplamaları yaparız.Sistemin çektiği güçten akıma kadar her şeyi görünür güc ile değil aktif güç değerleri ile hesaplanır.
Örneğin 10kVA gücünde bir cihazın çektiği akımı bulalım.( cos& = 0.8 )
P = S * cos&
P = 10000 * 0.8
P = 80000W = 8kW bulunur. (cos& değeri 0,8 varsayılmıştır)
Yukarıdaki açıklama ve formüler çerçevesinde aktif güce etki eden etkenleri değiştirmediğimiz sürece gücü düşürmemiz olası değildir.Dolayısıyla yapılacak kompanzasyon ilavesinin aktif güce olumlu veya olumsuz bir etkisi olmayacaktır.