Geçen aylarda trifaze tesisatı olan bir eve monofaze generatörün bağlanması ve açıklama notu istenmişti. Paylaşmak istedim. Katlılarınız olursa sevinirim. Notun konuyla ilgili kısmını aktarıyorum;
Monofaze generatör beslemesinin özellikleri
(TT tipi şebekeye bağlı Trifaze ev tesisatına 4 kutup değiştirici pako şalterle)
Monofaze generatörün ac (alternatif akım) prizlerinin iki çıkış ucu ve bir adet toprak tırnağı mevcuttur. Topraklı fiş bu prizlerden birine takılınca toprak kablosu ev tesisatındaki toprak barasına irtibatlandırılarak tüm tesisatın topraklamasına irtibatlanmış olur. Buna karşın generatörün topraklama vidası sigorta kutusundaki toprak barasına bağlanması kullanıcı klavuzunda önerilmektedir.
Ac çıkış prizlerinin iki ucunda da gerilim vardır. Ev sisteminde ise 3 uçta 3 faz yani gerilim vardır. Her bir 3 adet fazın nötre (orta uç) karşı gerilimi ayrı ayrı 220 volt, 3 fazın kendi aralarında birbirlerine karşı gerilimi 380 volt gerilime sahiptir. Nötr hattı (orta uç), şebekenin yüklenme durumuna göre genelde 0 volt, toprak potansiyelinde kabul edilebilir. Kontrol kalemiyle bakılınca üç fazda da ışık görülür, ancak nötrde görülmez.
Aynı şekilde monofaze şebeke sisteminde de bir faz ve bir nötr beslemede faz ucunda gerilim nötr (orta uç) `de gerilim yukarıda trifaze şebekede açıklandığı gibidir. Faz hattı kontrol kalemiyle kontrol edilirse ışığı yanar. Ancak nötr hattında yanmaz. Buna karşın faz-nötr arası 220 volt sağlanmış olur. Bu da cihazları çalıştırır.
Monofaze generatör de monofaze gerilim üretir. (trifaze yıldız bağlı ve diğer özel bağlı generatörler konu dışıdır) ancak burada nötr hattından söz edilemez(eğer orta uç imalatçı tarafından çıkarılmamışsa, split tip). Çünkü her iki çıkış ucunda da gerilim vardır. Yani toprağa karşı her iki ucun da belirli seviyede gerilimi vardır. Bu gerilim değerleri sargı biçimine, kısacası generatörün tasarımına bağlıdır.çeşitli ölçü aletleriyle bu değerler saptanabilir. Ayrıca kontrol kalemiyle yapılacak kontrolde her iki uçta da gerilim olduğu kolayca tespit edilebilir.
Monofaze generatör bir çeşit seri bağlı iki adet generatör gibidir. Seri bağlı generatör sargılarının her biri 110 volt üretmektedir, bunların seri bağlanmasında 220 volt elde edilmesi, doğru akım 1,5 voltluk iki pilin seri bağlanmasıyla 3 volt oluşu gibidir. Tasarımı yapan imalatçı firmaya bağlı olarak birkaç değişik bobinin seri bağlanması da olabilir. Ancak sonuç olarak seri bağlanmış bulunan bu bobinlerin toplamından oluşan bobin serisinin daima başlangıç ve çıkış iki ucu arasında 220 volt 50 hz gerilim elde edilir. Bu değerler de uygun etiket değerindeki cihazlara uygulanınca cihazları çalıştırmaktadır. Monofaze generatörün monofaze cihazları çalıştırması çok yalın olarak bu şekildedir.
Monofaze generatörde elektrik emniyeti
monofaze generatörün kataloğunda gösterildiği üzere kendi üzerindeki priz çıkışları için koruma sigortası mevcuttur. Buna ilave olarak topraklama terminalinin topraklama kablosuyla tesisat topraklama barasına veya çalıştırılacak cihazın toprak terminaline nasıl irtibatlanacağı belirtilmiştir.
bunlara ek olarak generatör çıkışına, pako şalterin bulunduğu poliester panonun içine monofaze kaçak akım rölesi (k.a.r.) konulmuştur. Yani generatörden gelen enerjili iki uç monofaze kaçak akım rölesine girdikten sonra pako şaltere ve oradan evin tüm tesisatına enerjiyi dağıtacak şekilde pako şaltere (yalıtım anahtarı) bağlanmış durumdadır. Generatör çalıştırmada evin tüm prizlerinde ve lambalarında enerji monofaze olarak mevcuttur. Tabi monofaze generatörün gücü evin tüm tesisatını besleyemez, yanar!
Monofaze generatör beslemesinin şebeke monofaze beslemesinden tek farkı nötr hatlarında da enerji vardır (prizlerin her iki ucunda da elektrik vardır).
Herhangi bir yalıtım hatasında, eğer kablolardan birinden cihaz gövdesine veya toprağa geçiş olursa, sigorta karakteristiklerine bağlı olarak ya generatör üzerindeki mevcut sigorta ya da kaçak akım rölesi devreye girip generatörün elektrik enerjisinin tesisatı beslemesini önleyecektir. Bir kablonun toprak kısa devresi tesisata ve cihazların durumuna göre generatörün aktif kısımları topraklanmadığından kapasitif akım akıtacaktır. Eğer sigortayı açtırmayacak kadar küçük bir kaçak akım söz konusu olursa, bu akımı tehlikeli boyuta ulaşmadan kaçak akım rölesi kesecektir.
yine eğer iki kabloda aynı anda bir yalıtım hatası olursa, cihaz gövdesine geçiş ile önemli direnç olmadan temas veya direkt kısa devre söz konusu olur. Bu durumda topraklama kablosu direnci değerine göre ve sigorta karakteristiklerine bağlı olarak ya generatör üzerindeki mevcut sigorta ya da kaçak akım rölesi devreye girip generatörün elektrik enerjisinin tesisatı beslemesini önleyecektir.
Dolayısıyla sigortanın açtırmayacağı kadar küçük, ancak insan hayatı için tehlikeli ve yangın tehlikesi yaratabilecek tek kablonun toprak kısa devresi akımları ancak generatörün ev tesisatına bağlanmadan önceki koruma elemanı olan kaçak akım rölesiyle kesilebilecektir. Bu nedenle kaçak akım rölesi mutlaka çalışır vaziyette olmalı, en az ayda bir kez üzerindeki test butonu aracılığıyla çalıştığı doğrulanmalıdır.
