Amerikan, Rus (eski makine projeleri tahmin ediyorum onlarda Avrupanın normunda çizmeye başlamışlardır. Kendi çizdiklerini kendileri dahi zor okur), Bulgar, Çin, Japon, Alman, İtalyan ve İspanyoların çizdikleri projeler ile karşılaştım. Alman ve İtalyan projeleri bana daha anlaşılır geldi. Konunun devamında açıklamalarım ve örneklerim daha çok bunlar ekseninde olacaktır.
A-İşaretlerin anlamı bakımından açıklama:
Öncelikle tanımlanmış temel semboller ezbere bilinmelidir. İlk aşamada bu sembolleri normalde açık kontak, normalde kapalı kontak, zaman rölesi kontağı, zaman röleleri, kontaktör, röle, termik, sigortalar, şalterler, ampermetre, voltmetre, lamba, fuloresant, stop butonu, start butonu, acil stop butonu, ventil, sviç, sinyal lambası, trafolar, güç kaynağı, besleme, motorlar, faz, nötr, toprak iletkenleri, topraklama ve bağlantı noktası (klemens) işaretleri olarak söyleyebiliriz. Proje okumanın başlangıcı bu temel semboller ile olur bunlar olmasa olmazların en temelleridir.
İkinci aşamada tanımlanmış temel sembollere ilave edebileceğimiz işaretler şunlardır: basınç, sıcaklık, devir, seviye, ağırlık sensörleri veya şalterleri. Foto elektrik sensörleri, endüktif kapasitif proxsi sviçler. Temel elektronik semboller direç, potansiyometre, diyot, köprü diyot, transistör, tristör, triac, led lamba, cam sigorta, ve, veya, değil kapıları. PLC giriş çıkışları Manyetik kavramalar, kaplinler, frenler, mıknatıslar, zil, hopelör, balast, (bobinli malzemeler) ,
Tanımlanmış özel semboller her zaman karşımıza çıkmayacak sembollerdir. Ezbere bilemeyiz ancak karşılaşırsak kataloglardan, internetten ya da projedeki açıklamalardan öğrenebiliriz. En azından temel semboller yardımıyla tahminde bulunabiliriz. Örneğin deviyatör anahtar, pozisyon sensörleri, I/P-I/I-I/V-I/R… konvertörler ve diğer birçok çeviriciler, debimetre, fark basınç transmitteri, hidrolik-pnomatik pozisyonerler, PH, vizkosite, oksijen, danste sensörleri ve ölçüm cihazları gibi.
Tanımlanmamış semboller en büyük problemi oluştururlar kabaca 4 neden ile böyle semboller ile karşılaşabiliriz. a- Öncelikle yeni üretilmiş bir teknolojik ürün olabilir ve daha sembolü normlara girmemiştir. Örneğin yeni nesil PLC ler. b- Özel üretim bir malzemedir. Örneğin 3 tane kalıcı 3 tanede yaylı kontağı olan bir şalter. c- Proje çizen normu bilmiyordur ya da yanlış biliyordur. Normal iç tesisat projelerinde dahi avize sembolü hala karıştırılıyor. d- Normlarda cihazı tam anlamı ile tarif edecek yeterli bir işaret yoktur. Örneğin sıcaklık, basınç, akım girişleri olan kontak ve analog çıkışları olan dijital bir prosses cihazı.
Bu durumda çizilen sembolün açıklamaları ya da projede ayrıca çizilmiş detaylar ya da eklerde verilen bilgiler. Bunlar da yok ise girişte bahsettiğimiz temel sembollerin kullanım durumuna göre tahminde bulunuruz.
Açıklama: Her ne kadar normlara girmese de bu tip cihazların bağlantı klemenslerini veya ön görünümünü çizerek yanına tipini yazmak gelenek olmuştur. (Belki de cihazı en iyi tarif edebilmenin yöntemi budur örneği aşağıda)