İş yerine gelen her stajyerlere soru sorararak genleşmeli-sıkıştırmalı soğutma çevrimini öğretmeye çalışırım.
Sorular şu şekilde sıralanıyor:
Su deniz seviyesinde kaç derecede kaynar?
Kaynama sıcaklığını arttırmak için ne yapmalıyız? (Örnek: düdüklü tencere)
Peki, suyun kaynama sıcaklığı Everest'in tepesinde kaç derecedir? 100 derecenin altında mı? Üstün de mi?
Ya düdüklü tencereye su koyup kapağına bir vakum pompası bağlasak su kaç derecede kaynar? 100 derecenin altında mı? Üstün de mi?
Kolonya nasıl serinlik hissi sağlar? Hiç düşünmüş mü idin? Kolonya normal şartlarda sıvı halde kalamaz buharlaşmak, ister (atmosfer basıncı kolonyayı sıvı halde tutmaya yetmez), buharlaşmak için gereken ısıyı tenimizden çeker, bu yüzden serinlik hissederiz...
Vakum pompası yerine kompresörü koysak ne olur? Bilirsin kompresör de sıkıştırmak için emmek zorundadır. Emişinde vakum, çıkışında basınç oluşmaz mı?
Sıkıştırdığın zaman sıcaklık da artar değil mi? Kompresörden çıkan akışkan gaz haldedir, buharlaşıp gider, onu tutmak için başka bir kapa koysak, sonra da basınç çok artmayacak şekilde üzerindeki ısıyı dışarı atsak ne olur?
Isıyı dışarı nasıl atarız? Kabın üzerinden daha soğuk bir akışkan geçirsek olur mu? Mesela kap dışarıda açıkta olsa, havanın sıcaklığı akışkanın ısısını almaya uygun mudur?
Havanın sıcaklığı kabın içindeki gazın yoğuşmasını sağlar mı sence? Kap içinde hem sıvı faz hem de gaz fazı aynı anda bulunabilir mi? Hangisi altta olur sence?
Kompresör çalışırken basınç ve sıcaklık artar mı?
Bir seviyede sabit kalır mı?
Nasıl sabit tutarız?
Örneğin bir valf koyup akışkanı uygun miktarda dışarı alsak kap içinde sıcaklığın ve basıncın belirli bir aralıkta kalmasını sağlayabilir miyiz?
Valfden geçiş olmadığı takdirde basıncın istenmeyen seviyeye gelmemesi için kompresörü durdurmalı değil mi?
Ne ile durdurabiliriz? Presostat işe yarar mı? Ya termostat?
Böylece kompresörün ve elektrik motorunun zorlanmasını engelleyebilir miyiz?
Akışkanı kaptan dışarı aldık diyelim, nereye bıraksak soğutma akışkanını?
İlk başta bahsettiğimiz, kompresörün sürekli emiş yaptığı kaba bıraksak ne olur?
Valften geçirip kaba bıraktığımız akışkan ne haldedir?
Gaz halde mi? Sıvı halde mi?
Kapta basınç mı vardı? Vakum mu?
Bu şartlarda sıvı halde kalabilir mi?
Buharlaşmak için gereken ısıyı nereden çeker?
Etrafta ısı kaynağı var mıdır?
Kapın içindeki vakum seviyesindeki buharlaşma sıcaklığı, oda sıcaklığından aşağıda mıdır? Yukarıda mıdır?
Daha fazla ısı geçişi sağlamak için ortam havasını hızlandırıp kap etrafından geçirsek?
Peki, kompresör rahatça gaz basıyor ama emiş yaptığı kabın basıncını dolayısı ile sıcaklığını çok düşürüyor. Ne olur?
Unutma kabın etrafından hava geçiyor.
Havada neler bulunur?
Su buharı soğuk yüzeye değdiğinde ne olur?
Daha da soğuk yüzeye değer ise ne olur?
Donan sıvı genleşir ve hacmi artar mı?
Suyun donduğu yer boru ya da kanatçık ise ne olur?
Valfin geçirdiği akışkan kesilir ya da azalır ise kabın dışında donma şartları oluşur mu?
Engellemek için ne yapılabilir?
Basıncı izlesek, belli bir seviyenin altına düştüğünde kompresör emmeyi durdursa bir önlem almış olur muyuz?
Falan filan...
Öğretmen değilim, pedagojiden anlamam ama soğutma çevrimini herkesin bildiği mekanizmalar ile anlatmayı seviyorum.
Yeni bir bakış açısı kazandıklarından stajyerlerin gözleri parlıyor.
Ancak bugüne kadar hiç birisi anlattığımı sırası ile tekrar edemedi.
Bir iki gün sonra da unutuyorlar .
Büyük ihtimalle benim de çevrim hakkında eksik ve yanlış bilgim vardır.
Sürcü-lisan etti isem affola.
Murat